“Của một đồng, công một nén”

Đặt bàn bán bảo hiểm xe máy trên đường Nguyễn Xiển (Hà Nội) đã được vài năm nay, anh Nguyễn Văn Minh cho biết: “Bình thường, ngồi cả ngày có khi chỉ bán được 1,2 cái. Nhưng mấy ngày gần đây, có ngày cao điểm, mình bán khoảng gần 100 cái”. Không chỉ riêng anh Minh, một số người bán bảo hiểm xe máy khác cũng nhận thấy lượng khách mua gần đây tăng đột biến. Theo những người bán, nguyên nhân chính là do có đợt tổng kiểm tra của lực lượng chức năng, nên mọi người đổ xô đi mua để “phòng thân”, dù trước đó có người còn chưa biết đến loại bảo hiểm này.

Thực tế, theo thống kê của Bộ Tài chính, có 90% chủ xe ô tô mua bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự, nhưng chỉ có 30% chủ xe máy tham gia chế độ bảo hiểm này, số tiền bồi thường cho các vụ tai nạn xe máy năm 2019 là 45 tỷ đồng, tương đương 6% tổng doanh thu phí bảo hiểm.

Vẫn biết việc tham gia bảo hiểm trách nhiệm dân sự bắt buộc đối với phương tiện ô tô, xe máy là chấp hành đúng chủ trương, chính sách về chia sẻ rủi ro khi tham gia giao thông, tuy nhiên nhiều người vẫn còn e ngại. Một trong những nguyên nhân chính được cho là do hồ sơ bồi thường bảo hiểm khó khăn và phức tạp.

Theo luật sư Đặng Văn Cường, Văn phòng luật sư Chính Pháp, các loại bảo hiểm khác phần lớn người mua bảo hiểm được hưởng quyền lợi, còn bảo hiểm xe máy là mua cho người thứ ba, khi xảy ra tai nạn, người bị nạn sẽ được bồi thường đầy đủ kịp thời để khắc phục hậu quả. Bản chất của bảo hiểm này rất nhân văn, trên nguyên tắc số đông bù số ít, tuy nhiên, trong quá trình tổ chức thực hiện thì không được như kỳ vọng, mục đích ban hành.

Ông Cường cho rằng, có nhiều lý do khiến người dân không “thiết tha” mua bảo hiểm xe máy. Quan trọng nhất là hồ sơ thủ tục rắc rối, có đến 11 loại giấy tờ trong đó có nhiều loại giấy tờ gần như bình thường người dân không có được hoặc mấy tháng, hàng năm sau mới lấy được như biên bản hiện trường, kết quả trả lời của cơ quan công an, kết luận về sức khỏe, chứng minh thiệt hại… Bên cạnh đó, theo ông Cường, mức bồi thường theo quy định hiện tại tối đa là 100 triệu đồng không hợp lý, bởi có những vụ tai nạn mức thiệt hại có thể lên tới hàng trăm triệu đồng.

Thay đổi để thực hiện đúng vai trò

Theo TS. Đinh Trọng Thịnh, những năm trước đây, bảo hiểm xe máy tương đối mạnh, có thời gian lên tới 70%, 80% số người tham gia bảo hiểm, tuy nhiên sau đó tỷ lệ cứ giảm dần. Vì vậy, để bảo hiểm xe máy phát huy đúng vai trò, cần có những thay đổi nhất định. Việc xác định nguyên nhân, đánh giá thiệt hại phải được thực hiện công khai, minh bạch hơn, hướng dẫn một cách cụ thể các thủ tục, giấy tờ cần có. “Bây giờ là thời đại số hóa, tất cả các thông tin, giấy tờ, lưu ý cần đưa lên mạng. Khi xảy ra tình huống xấu, chủ phương tiện có thể đăng ký hồ sơ qua mạng, sau đó nhân viên bảo hiểm phải đến thu thập số liệu, bằng chứng để thực hiện bồi hoàn nhanh chóng” - ông Thịnh đề nghị.

Luật sư Đặng Văn Cường cũng cho rằng sắp tới, chắc chắn sẽ có những thay đổi để đảm bảo tính nhân văn của bảo hiểm xe máy. Trong đó, quan trọng là thủ tục nhận bảo hiểm cần đơn giản, nhanh chóng. Ngay khi tai nạn xảy ra, phải quy định trong vòng 1 tuần hay 2 tuần phải chi trả, tạm ứng.

Theo ông Cường, hiện nay, bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới vẫn bắt buộc, người dân phải mua để thực hiện trách nhiệm xã hội với cộng đồng và đúng quy định của pháp luật. Tuy nhiên, người dân cũng cần chú ý để có thể tự bảo vệ quyền lợi của mình. Khi xảy ra tai nạn, cần lưu giữ những hình ảnh để chứng minh thiệt hại, phối hợp với người bị hại, cơ quan điều tra, bệnh viện để có những tài liệu, chứng cứ, nắm được quy trình thủ tục để nhận bảo hiểm. Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng phải có hướng dẫn người dân, đơn giản thủ tục để người dân có thể hưởng quyền lợi của mình.

Mới đây, đại diện Bộ Tài chính một lần nữa cũng lưu ý người mua bảo hiểm khi làm hồ sơ bồi thường bảo hiểm. Trong đó, chủ xe có trách nhiệm cung cấp các tài liệu liên quan đến xe, lái xe (như giấy đăng ký xe, giấy phép lái xe), tài liệu chứng minh thiệt hại về người và tài liệu chứng minh thiệt hại về tài sản. Còn doanh nghiệp bảo hiểm có trách nhiệm thu thập các bản sao tài liệu của cơ quan có thẩm quyền về vụ tai nạn (từ cảnh sát giao thông, cơ quan cảnh sát điều tra…).

Bên cạnh đó, Bộ Tài chính đang đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định về hồ sơ bồi thường bảo hiểm theo hướng giảm nhẹ gánh nặng thủ tục cho chủ xe, lái xe; tăng tính chủ động và trách nhiệm của các doanh nghiệp bảo hiểm trong việc thu thập hồ sơ bồi thường, rút ngắn thời gian tạm ứng bồi thường; mở rộng phạm vi và mức chi hỗ trợ bồi thường nhân đạo từ Quỹ Bảo hiểm xe cơ giới…