Cải cách có dấu hiệu “chạm trần”

Hội thảo nhằm nhìn nhận về các yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập kinh tế quốc tế ở Việt Nam trong giai đoạn 2021-2025, cũng như xác định những nội dung, vấn đề cải cách cần ưu tiên ở Việt Nam trong giai đoạn này.

Trước những diễn biến phức tạp của đại dịch COVID-19, Chính phủ vẫn ưu tiên bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô và ổn định xã hội. Một mặt, Chính phủ đã chủ động cân nhắc, tham vấn cộng đồng doanh nghiệp để có những quyết sách, nỗ lực giữ đà cải cách thể chế kinh tế ngay cả trong giai đoạn khó khăn.

Mặt khác, Chính phủ đã hiện thực hóa nhiều biện pháp thuế, tín dụng, trợ cấp cho người lao động… để hỗ trợ doanh nghiệp và người dân giảm bớt khó khăn do dịch bệnh. Sự quyết liệt với cải cách của Việt Nam cũng được cộng đồng quốc tế ghi nhận và đánh giá cao.

Tuy nhiên, nền kinh tế vẫn phải đối mặt với những khó khăn, thách thức. Ở bên ngoài, các thị trường xuất khẩu sử dụng các biện pháp kỹ thuật nhằm hạn chế hàng hóa nhập khẩu, trong đó có hàng hóa Việt Nam. Rủi ro gián đoạn chuỗi cung ứng cũng làm tăng chi phí đáng kể cho doanh nghiệp xuất khẩu cũng như doanh nghiệp hoạt động thương mại trong nước.

Ở trong nước, bối cảnh dịch bệnh COVID-19 cũng làm trầm trọng hóa những vấn đề cố hữu của Việt Nam trong những năm qua, chẳng hạn như phối hợp, liên kết giữa các địa phương nhằm phát huy lợi thế kinh tế của vùng, hay giải ngân đầu tư công chậm.

Theo ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng ban Nghiên cứu tổng hợp thuộc CIEM, những cải cách thể chế kinh tế, đặc biệt là về chính sách cạnh tranh, môi trường kinh doanh đã góp phần đáng kể vào việc củng cố niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp, nhà đầu tư trong những năm qua.

Tuy nhiên, những cải cách này đang có dấu hiệu “chạm trần”, thiếu cách làm mới để tạo đột phá. Bên cạnh đó, dù có nhiều nỗ lực cải thiện, công tác điều hành và chất lượng các văn bản chính sách hỗ trợ nền kinh tế, người dân và doanh nghiệp vẫn còn hạn chế, bất cập. Một số biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp và nền kinh tế như miễn, giảm, giãn, hoãn thuế, cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn giảm lãi, phí,… chưa đủ “sức nặng” cần thiết để hỗ trợ doanh nghiệp; hay một số chính sách hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động vừa đi vào thực hiện đã phải sửa đổi.

Dư địa còn, cần tiếp tục cải cách để không lỡ nhịp và tụt hậu

Hội nghị đã thảo luận những vấn đề, trọng tâm ưu tiên cải cách ở Việt Nam trong giai đoạn 2021-2025, trong đó nhấn mạnh tới:

Duy trì cải cách trong quá trình phục hồi, và yêu cầu đặt ra là cải cách song song, thay vì cải cách sau khi đã phục hồi kinh tế; Huy động và sử dụng nguồn lực, đặc biệt là hiệu quả sử dụng nguồn lực;

Tạo không gian cho các hoạt động kinh tế mới (như kinh tế số, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ…) một cách bền vững; Những yêu cầu/đòi hỏi cần thiết để tạo động lực cho cải cách thể chế hướng tới thông lệ quốc tế tốt trong bối cảnh hội nhập, phục hồi và phát triển kinh tế bền vững;

Nâng cao năng lực nội tại của nền kinh tế, trong đó quan tâm nhiều hơn đến khu vực kinh tế tư nhân, hay tư duy về tính độc lập, tự chủ của nền kinh tế.

Theo TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, hiện còn rất nhiều dư địa để đẩy mạnh cải cách thể chế hơn nữa bởi thủ tục hành chính trong các lĩnh vực như đất đai, đầu tư, xây dựng, thủ tục hoàn thuế… vẫn rất phức tạp. Do đó chuyên gia này cho rằng, nếu chúng ta không quyết liệt hơn nữa trong phát triển kinh tế và cải cách thì sẽ đối mặt với nguy cơ tụt hậu, lỡ nhịp trong chuyển dịch chuỗi cung ứng và phục hồi kinh tế.

TS. Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng CIEM cho rằng, các khó khăn hiện nay một lần nữa lại thử thách ý chí, quyết tâm và khối óc của đất nước, con người Việt Nam.

“Chúng ta vẫn nhìn thấy những điểm sáng trong việc định hình tư duy cải cách thể chế kinh tế thông qua việc đề ra nhiều giải pháp tạo động lực cho nền kinh tế; phục hồi và phát triển kinh tế gắn với nâng cao năng lực nội tại và tính tự chủ của nền kinh tế; thực hiện hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế; thúc đẩy tăng trưởng xanh và phát triển bền vững”, Viện trưởng CIEM nói.

Nhưng đồng thời, cùng với việc nhấn mạnh nhiều nhiệm vụ cải cách, chúng ta cũng phải đối mặt với rủi ro về nhiều cải cách mang tính dàn trải, thiếu trọng tâm. Trong khi đó, một số lĩnh vực cải cách có thể đã “chạm trần thể chế”, khó có thể tạo thêm đột phá nếu không có những cách làm, giải pháp mới hơn, quyết liệt hơn.

“Trong bối cảnh ấy, tư duy về đổi mới quốc gia theo hướng hiện đại lại càng cần thiết, để hỗ trợ cho cải cách, giúp chúng ta tránh được tình trạng “làm nhiều, làm liên tục nhưng hiệu quả cải cách lại chưa tương xứng với yêu cầu và kỳ vọng”. Với góc nhìn như vậy, cần xác định và kiên trì thực hiện những cải cách đủ trọng tâm, đủ dài hơi và đủ thực chất”, TS. Trần Thị Hồng Minh nhấn mạnh.

Chương trình Aus4Reform do Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia (DFAT) tài trợ đã hỗ trợ Chính phủ Việt Nam thực hiện các mục tiêu cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh theo hướng nâng cao năng suất lao động, chất lượng và sức cạnh tranh của nền kinh tế hướng tới phát triển nhanh, bền vững. Chương trình được thực hiện trong thời gian 4 năm, từ 2017 đến 2021.