Lái xe công nghệ phải đối mặt với áp lực công việc và rủi ro an sinh

Nghề không bền

Chạy giao hàng từ năm 2019 đến nay, anh Nguyễn Khánh Phong chia sẻ, nhờ nghề này khi còn là sinh viên, anh đã kiếm cả triệu đồng nếu thực sự chịu cày, bất kể nắng mưa. Sau khi ra trường, Phong từng nghỉ việc để theo đuổi nghề đúng chuyên môn nhưng vì thu nhập quá thấp, không đủ trang trải cuộc sống nên lại quay về chạy giao hàng công nghệ.

Hồi đó, Phong rất tự hào vì vừa ra trường thu nhập đã khoảng 15-20 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, sau vài năm Phong cảm giác lạc lõng và chênh vênh vì nghề này không còn dễ kiếm sống, lượng khách giảm và cạnh tranh gay gắt, có tháng Phong chỉ kiếm được hơn 3 triệu đồng. Phong muốn chuyển việc khác cũng khó vì không có kinh nghiệm, không bảo hiểm xã hội , không bảo hiểm y tế... Trong khi đó, bạn bè cùng trang lứa có nhiều kinh nghiệm chuyên môn, dần có vị trí cao trong xã hội, lương cao hơn thu nhập của Phong cách đây 3 năm rất nhiều.

Cũng đối mặt với nhiều khó khăn, anh Công - một tài xế ở quận Cầu Giấy (Hà Nội) cho biết, chiết khấu giữa công ty và tài xế tăng dần qua từng năm. Đến nay, chiết khấu lên đến 33%, (đã bao gồm thuế thu nhập cá nhân, VAT). Mỗi ngày, anh phải làm việc từ 6h đến 23h để kiếm số tiền 300-400.000 đồng, sau khi trừ các chi phí xăng xe, ăn uống, anh bỏ túi 250.000 đồng/ngày. Thậm chí, có hôm chạy từ sáng sớm đến hơn 15h, anh chỉ kiếm được 156.000 đồng. Dù vậy, số lượng cuốc xe lại liên tục giảm, số tiền kiếm được chỉ đủ nuôi bản thân anh, không thể "mơ" đến chuyện lo cho gia đình nhỏ. Chia sẻ với phóng viên, anh không quên lời nhắn, nếu biết nơi nào tuyển dụng lao động không bằng cấp thì cho anh xin vào làm với, việc gì cũng được.

Bà Trần Thị Diệu Thúy - Đại biểu Quốc hội, Chủ tịch Liên đoàn lao động TP.Hồ Chí Minh từng nhận định, hiện nay việc làm tự do (Gig economy) đang phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam. Trong đó, tài xế xe công nghệ và giao hàng công nghệ là lực lượng lao động quan trọng trong lĩnh vực này, không ngừng tăng nhanh về số lượng. Tài xế xe công nghệ có thỏa thuận làm việc cho doanh nghiệp vận tải xe công nghệ; có trả lương, mặc dù 2 bên lựa chọn hình thức thanh toán tiền lương căn cứ vào kết quả công việc; và có sự điều hành giám sát thông qua app do doanh nghiệp vận tải quản lý.

Bảo đảm quyền lợi cho người lao động

Tuy nhiên, trong một khảo sát mới đây của Viện Khoa học Lao động và Xã hội (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội), nhóm lái xe, giao hàng công nghệ phải đối mặt với áp lực cường độ làm việc cao, tai nạn lao động; nguy cơ bị lạm dụng/quấy rối; cướp giật… Hầu hết, họ đều bị kiểm soát về thu nhập, lịch trình làm việc. Người lao động không có hỗ trợ tiền ăn, chế độ nghỉ phép, khám sức khỏe định kỳ, thưởng lễ, Tết... Người lao động chủ yếu nhận 2 chế độ chính là tiền thưởng/hoa hồng - thưởng do làm vượt định mức và thưởng từ khách hàng.

Để đảm bảo an sinh xã hội cho nhóm lao động này, bà Trần Thị Diệu Thúy cho rằng, tài xế xe công nghệ cần được hưởng chính sách hỗ trợ tạo việc làm và bổ sung vào nhóm đối tượng tham gia BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp nhằm ứng phó với rủi ro.

Trước đó, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cũng đã đề xuất Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội phối hợp với các bộ, ngành liên quan nghiên cứu, đánh giá thực trạng việc làm, điều kiện làm việc, an sinh xã hội, quản lý nhà nước về lao động tại các công ty đang cung cấp dịch vụ nền tảng, ứng dụng sàn giao dịch thương mại điện tử - lái xe công nghệ (Grab, Now, Be, Gojek, Aha…) để hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội nhằm tạo cơ hội cho các đối tượng này được thụ hưởng các chính sách bảo hiểm, đảm bảo quyền lợi trước mắt và lâu dài.

Còn về lâu dài, theo chuyên gia kinh tế, TS. Huỳnh Thanh Điền (giảng viên Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh) cho rằng, người lao động không nên xem công việc lái xe, giao hàng công nghệ là một nghề ổn định vì nghề này vốn là công việc không cần tay nghề, ai cũng làm được nên lượng tài xế ngày càng tăng khiến cho cung vượt cầu. Công việc này chỉ có thể giải quyết được lượng lao động nhàn rỗi, là "phao cứu sinh" khi lao động chưa có tay nghề hoặc đang không biết làm gì... không phải là công việc mang lại sự ổn định lâu dài. Khi cung vượt quá cầu, thị trường lao động sẽ tự điều chỉnh để tìm sự cân bằng. Đến thời điểm nhất định sẽ không còn nhiều người theo nghề tài xế công nghệ nữa, nguồn lao động sẽ được "trả" lại cho những ngành nghề khác.