Trong giai đoạn đầy thách thức từ 2022 đến nay, NHNN đã điều hành chính sách tiền tệ một cách linh hoạt nhằm kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Báo cáo một số nội dung liên quan đến nhóm vấn đề chất vấn tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV gửi đến đại biểu Quốc hội trước phiên chất vấn, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết, bối cảnh kinh tế toàn cầu và trong nước những năm qua đã chứng kiến những biến động mạnh mẽ chưa từng có. Lạm phát bùng phát, chuỗi cung ứng đứt gãy, căng thẳng địa chính trị gia tăng, và chính sách tiền tệ thắt chặt đã tạo nên áp lực lớn đối với nhiều quốc gia, đặc biệt là các nền kinh tế mới nổi. Trong tình hình đó, chính sách tiền tệ của Việt Nam đã được điều hành một cách linh hoạt và hiệu quả, góp phần kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô và đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng.

Điều hành chính sách tiền tệ: Linh hoạt nhưng kiên định

Kể từ kỳ họp thứ 3 Quốc hội khóa XV, bối cảnh kinh tế thế giới đã thay đổi nhanh chóng. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tăng lãi suất liên tục 11 lần trong vòng 17 tháng, nâng tổng mức tăng lên 5,25%. Điều này đẩy đồng USD tăng giá mạnh, gây áp lực lên các đồng tiền khác, bao gồm VND. Bên cạnh đó, rủi ro tài chính toàn cầu leo thang khi nhiều ngân hàng lớn tại Mỹ và châu Âu đóng cửa, cùng với mức nợ công cao của nhiều quốc gia.

Trong nước, thị trường tài chính cũng đối mặt với những thử thách lớn. Vụ việc rút tiền hàng loạt tại SCB vào tháng 10/2022 là một sự kiện chưa từng có tiền lệ, tác động tiêu cực đến tâm lý thị trường. Trước áp lực từ cả trong và ngoài nước, NHNN đã chủ động triển khai các giải pháp chính sách tiền tệ linh hoạt để ứng phó.

Theo NHNN, trong giai đoạn đầy thách thức từ 2022 đến nay, NHNN đã áp dụng các biện pháp điều hành chính sách tiền tệ một cách linh hoạt nhằm đạt được các mục tiêu quan trọng: kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Cụ thể, từ cuối năm 2022, trước sức ép tăng lãi suất toàn cầu, NHNN đã điều chỉnh lãi suất điều hành tăng thêm 0,8-2%/năm để đảm bảo ổn định tỷ giá và hệ thống tài chính. Tuy nhiên, đến năm 2023, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp và người dân, lãi suất đã được giảm liên tục 4 lần với mức giảm 0,5-2,0%/năm. Điều này giúp giảm mặt bằng lãi suất cho vay, tăng khả năng tiếp cận vốn và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Trong 10 tháng đầu năm 2024, NHNN tiếp tục duy trì lãi suất thấp, đồng thời chỉ đạo các tổ chức tín dụng tiết giảm chi phí để giảm thêm lãi suất cho vay.

Bên cạnh đó, trước những biến động mạnh của đồng USD, NHNN đã điều hành tỷ giá một cách linh hoạt trong biên độ +/-5% nhằm hấp thụ các cú sốc bên ngoài. Cùng với đó, NHNN thực hiện các biện pháp can thiệp thị trường ngoại tệ khi cần thiết, phối hợp với các công cụ khác như lãi suất và thanh khoản VND. Kết quả là thị trường ngoại hối duy trì ổn định, tỷ giá USD/VND linh hoạt và phù hợp với điều kiện thị trường.

Trong giai đoạn 2022-2024, NHNN cũng liên tục điều chỉnh chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng để phù hợp với tình hình thực tế. Chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng được duy trì ở mức 14-15% mỗi năm, tập trung vào các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh và động lực tăng trưởng kinh tế. NHNN cũng kiểm soát chặt chẽ tín dụng vào các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro như bất động sản và chứng khoán, đảm bảo hoạt động tín dụng an toàn, lành mạnh.

Những nỗ lực trong điều hành chính sách tiền tệ đã mang lại nhiều kết quả tích cực. Lạm phát được kiểm soát. CPI bình quân năm 2022 và 2023 lần lượt ở mức 3,15% và 3,25%, thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực. Đây là cơ sở quan trọng giúp củng cố niềm tin của nhà đầu tư và các tổ chức quốc tế vào triển vọng kinh tế Việt Nam.

Về hỗ trợ tăng trưởng kinh tế: Mặc dù gặp nhiều khó khăn, kinh tế Việt Nam vẫn đạt tốc độ tăng trưởng 8,12% năm 2022 và 5,05% năm 2023. Trong 9 tháng đầu năm 2024, GDP tăng 6,82%, cao hơn kỳ vọng.

Về ổn định thị trường tài chính: Mặt bằng lãi suất giảm khoảng 2,5% trong năm 2023 và tiếp tục xu hướng giảm trong năm 2024. Tỷ giá USD/VND duy trì ổn định, thanh khoản thị trường thông suốt.

Dù đạt được nhiều thành tựu, nhưng theo NHNN, việc điều hành chính sách tiền tệ vẫn đối mặt với không ít thách thức như: Lạm phát tiềm ẩn rủi ro tăng. Biến động giá cả hàng hóa toàn cầu, căng thẳng địa chính trị và an ninh lương thực tiếp tục gây áp lực lên lạm phát; Khó khăn trong giảm lãi suất: Nhu cầu vốn tín dụng tăng cao, cùng với áp lực tỷ giá từ thị trường quốc tế, khiến việc giảm lãi suất trở nên phức tạp hơn; Sức hấp thụ vốn thấp: Nhiều doanh nghiệp bị ảnh hưởng sau đại dịch Covid-19, khiến cầu tín dụng yếu và năng lực tài chính suy giảm.

Chính vì vậy, trong thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục bám sát diễn biến thị trường, phối hợp đồng bộ với chính sách tài khóa và các chính sách kinh tế vĩ mô khác. Điều hành các công cụ chính sách tiền tệ một cách chủ động và linh hoạt, NHNN đặt mục tiêu hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, kiểm soát lạm phát và ổn định thị trường tài chính. Đồng thời, NHNN sẽ tiếp tục chỉ đạo các tổ chức tín dụng hướng tín dụng vào các lĩnh vực ưu tiên, kiểm soát rủi ro và nâng cao hiệu quả hoạt động.

Nỗ lực trong hỗ trợ vay vốn và giảm lãi suất sau COVID-19 và thiên tai

Tại báo cáo này, NHNN cũng khẳng định nỗ lực của ngành Ngân hàng trong việc hỗ trợ người dân và doanh nghiệp vượt qua những khó khăn sau đại dịch COVID-19 và các đợt thiên tai liên tiếp. Những nỗ lực của NHNN đã không chỉ góp phần duy trì ổn định kinh tế mà còn tạo động lực thúc đẩy sản xuất, kinh doanh, phục hồi nền kinh tế toàn diện.

Trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp và người dân gặp khó khăn về tài chính, NHNN đã triển khai loạt giải pháp đồng bộ nhằm tăng khả năng tiếp cận vốn tín dụng chính thức, giảm mặt bằng lãi suất và hạn chế "tín dụng đen". Những chính sách này không chỉ đơn thuần mang tính hỗ trợ ngắn hạn, mà còn tạo cơ hội để các doanh nghiệp, hộ kinh doanh và cá nhân tái thiết và phát triển bền vững hơn.

Về hỗ trợ vay vốn và chính sách ưu đãi lãi suất, thời gian qua, NHNN đã tập trung hoàn thiện khung pháp lý nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người dân và doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn tín dụng. Một trong những điểm nổi bật là việc triển khai các quy định mới cho phép vay vốn thông qua các phương tiện điện tử, giúp đơn giản hóa thủ tục và đẩy nhanh quá trình phê duyệt tín dụng. "Việc thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực ngân hàng không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý mà còn giúp người dân dễ dàng tiếp cận nguồn vốn, giảm thiểu thời gian và chi phí", báo cáo của NHNN nhấn mạnh.

Đặc biệt, các chương trình tín dụng theo chỉ đạo của Chính phủ đã được triển khai mạnh mẽ. Trong đó, chương trình 120.000 tỷ đồng cho vay ưu đãi đối với các dự án nhà ở xã hội và cải tạo chung cư cũ đã nhận được sự tham gia của 9 ngân hàng thương mại với tổng số tiền đăng ký 145.000 tỷ đồng. Chương trình này không chỉ hỗ trợ chủ đầu tư mà còn giúp người mua nhà tiếp cận lãi suất thấp hơn, tăng khả năng thanh khoản trên thị trường bất động sản.

Ngoài ra, NHNN đã phát triển các chương trình cho vay đặc thù khác, như cho vay liên kết sản xuất lúa gạo vùng Đồng bằng sông Cửu Long và chương trình tín dụng 20.000 tỷ đồng hỗ trợ công nhân khu công nghiệp thông qua hợp tác với các công ty tài chính lớn. Những chính sách này không chỉ giúp khôi phục sản xuất, kinh doanh mà còn đảm bảo đời sống ổn định cho người lao động.

Về miễn, giảm lãi suất và cơ cấu lại nợ, NHNN cho biết, để khắc phục hậu quả từ dịch bệnh và thiên tai, NHNN đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ linh hoạt. Cụ thể, chương trình hỗ trợ lãi suất theo Nghị định 31/2022/NĐ-CP đã giúp gần 2.300 khách hàng được tiếp cận nguồn vốn ưu đãi với tổng dư nợ hỗ trợ hơn 61.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, NHNN cũng thừa nhận việc thực hiện chương trình gặp phải một số khó khăn, như mức độ hấp thụ chính sách còn hạn chế.

Bên cạnh đó, NHNN đã ban hành các thông tư cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ nhằm giúp khách hàng vượt qua khó khăn. Đến tháng 8/2024, khoảng 290.370 khách hàng đã được hỗ trợ cơ cấu lại nợ với tổng giá trị lên tới 249.705 tỷ đồng. Đây là minh chứng rõ nét cho sự nỗ lực của ngành Ngân hàng trong việc đồng hành cùng doanh nghiệp và người dân.

Theo NHNN, thiên tai, đặc biệt là cơn bão số 3 gần đây, đã gây thiệt hại nặng nề cho nhiều địa phương trên cả nước. Thống kê cho thấy, có tới 124.000 khách hàng với dư nợ khoảng 192.000 tỷ đồng bị ảnh hưởng bởi bão. Trước tình hình này, NHNN đã nhanh chóng ban hành các văn bản chỉ đạo và tổ chức các hội nghị trực tuyến với các tỉnh bị ảnh hưởng để tháo gỡ khó khăn.

Đáng chú ý, 35 ngân hàng đã công bố các gói tín dụng hỗ trợ với quy mô lên tới 405.000 tỷ đồng, trong đó 300.000 tỷ đồng dành riêng cho vay khôi phục sản xuất kinh doanh với lãi suất thấp hơn lãi suất thông thường. Đồng thời, NHNN đã trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt việc giữ nguyên nhóm nợ và cơ cấu lại thời hạn trả nợ cho các khách hàng bị ảnh hưởng bởi bão, giúp họ có thêm thời gian phục hồi sản xuất.

Về những thách thức và định hướng sắp tới, NHNN cho biết, dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng việc triển khai các chương trình hỗ trợ vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Nguồn cung nhà ở xã hội còn hạn chế, nhiều dự án gặp vướng mắc pháp lý. Tại các khu vực chịu ảnh hưởng bởi bão, địa hình phức tạp cũng khiến việc tiếp cận khách hàng và đánh giá thiệt hại trở nên khó khăn. Đặc biệt, nguy cơ nợ xấu gia tăng là một mối lo ngại lớn khi nhiều khách hàng gặp khó khăn kép từ COVID-19 và thiên tai.

Để khắc phục những vấn đề trên, NHNN sẽ tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa quy trình vay vốn, đồng thời tăng cường kết nối ngân hàng – doanh nghiệp để tháo gỡ khó khăn kịp thời. NHNN cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định về giữ nguyên nhóm nợ và trích lập dự phòng rủi ro cho các khoản nợ bị ảnh hưởng bởi thiên tai, qua đó giảm áp lực tài chính cho khách hàng.