Phải thực sự có các cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội

Trình bày Tờ trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, việc xây dựng dự thảo Nghị quyết nhằm tạo ra các cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội, tạo cơ sở pháp lý hữu hiệu để phát huy tiềm năng, lợi thế, tạo đột phá, giải quyết các điểm nghẽn, nút thắt về phát triển kinh tế - xã hội của thành phố, góp phần xây dựng và phát triển TP.HCM đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2045 như mục tiêu đã đặt ra tại Nghị quyết số 24-NQ/TW, Nghị quyết số 31-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 81/2023/QH15 của Quốc hội.

Dự thảo Nghị quyết bao gồm 12 Điều, quy định thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM về quản lý đầu tư; tài chính, ngân sách nhà nước; quản lý đô thị và tài nguyên môi trường; ngành, nghề ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược vào thành phố; quản lý khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo; tổ chức bộ máy của chính quyền thành phố và TP. Thủ Đức.

Dự thảo Nghị quyết quy định thí điểm các nhóm cơ chế, chính sách đặc thù về: Quản lý đầu tư; Tài chính ngân sách; Quản lý đô thị và tài nguyên môi trường; Thu hút nhà đầu tư chiến lược; Quản lý khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo; Tổ chức bộ máy của thành phố…

Trong đó, quy định HĐND thành phố quyết định dự toán, phân bổ ngân sách thành phố bảo đảm phù hợp với các định hướng cơ cấu lại ngân sách, phát triển kinh tế - xã hội và các lĩnh vực quan trọng theo quy định của Quốc hội và Chính phủ; quy định thành phố được tăng tổng mức dư nợ vay không vượt quá 120% số thu ngân sách thành phố được hưởng theo phân cấp…

Trường hợp có quy định khác nhau về cùng một vấn đề giữa Nghị quyết này với Luật, Nghị quyết khác của Quốc hội thì áp dụng quy định của Nghị quyết này. Trường hợp văn bản quy phạm pháp luật khác có quy định cơ chế, chính sách ưu đãi hoặc thuận lợi hơn Nghị quyết này thì việc áp dụng do HĐND thành phố quyết định.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư nêu rõ, sau khi Nghị quyết này hết hiệu lực, trường hợp các chương trình, dự án và các đối tượng khác được cơ quan có thẩm quyền quyết định thực hiện theo các cơ chế, chính sách được quy định tại Nghị quyết này chưa kết thúc thì được tiếp tục triển khai theo các quyết định đã ban hành hoặc theo quy định pháp luật tại thời điểm đó.

Trên cơ sở tờ trình này, Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội xem xét, cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết để xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV theo quy trình thủ tục rút gọn, thông qua tại một kỳ họp.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng phát biểu tại phiên họp.

Thí điểm phải rõ không gian, thời gian và có quản lý, có kiểm soát

Báo cáo tóm tắt thẩm tra về Dự thảo Nghị quyết, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách (TCNS) Vũ Thị Lưu Mai cho biết, Thường trực Ủy ban TCNS tán thành về sự cần thiết ban hành Nghị quyết vì đủ căn cứ chính trị, cơ sở pháp lý và căn cứ thực tiễn.

Thường trực Ủy ban TCNS nhận thấy, hồ sơ Dự thảo Nghị quyết cơ bản đủ điều kiện trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 5, song phạm vi chính sách được đề xuất là khá rộng, trên nhiều lĩnh vực; Một số chính sách mới, tác động trực tiếp đến ngân sách nhà nước, đến đời sống, xã hội; Chứa đựng nhiều quy định khác với pháp luật hiện hành.

Vì vậy, để có căn cứ vững chắc cho việc quyết định, Thường trực Ủy ban TCNS đề nghị Báo cáo đánh giá tác động cần: (1) Cụ thể cả về mặt tích cực và cả những khó khăn, thách thức, những tác động không thuận khi triển khai; (2) Chi tiết hơn về kết quả đầu ra, nhất là các chính sách tác động đến thu chi ngân sách nhà nước; đến nguồn lực thực hiện.

Về thời điểm thông qua, đa số ý kiến cho rằng, để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, để Nghị quyết của Đảng sớm đi vào cuộc sống, trong trường hợp bảo đảm chất lượng soạn thảo thì có thể trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 5.

Cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết, Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh cho rằng, TP.HCM là đầu tàu kinh tế của cả nước. Do đó, cần thiết ban hành Nghị quyết thay thế Nghị quyết 54 và cần mạnh dạn thí điểm đủ mạnh để giúp TP.HCM bứt phá đi lên.

Trưởng Ban Công tác đại biểu ủng hộ các nội dung của dự thảo Nghị quyết và các nội dung của báo cáo thẩm tra, tin tưởng Nghị quyết sẽ góp phần thực hiện mục tiêu tạo động lực mới cho TP.HCM thực hiện tốt vai trò đầu tàu kinh tế của cả nước.

Về nội dung cụ thể, Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh đề nghị làm rõ thẩm quyền trong HĐND TP.HCM và TP. Thủ Đức rất lớn nhưng chưa tương thích với tổ chức bộ máy. Và làm rõ cơ chế vận hành của cả HĐND TP.HCM và TP. Thủ Đức trong dự thảo Nghị quyết.

Bên cạnh đó, đề nghị làm rõ các loại hình hợp đầu tư xây dựng của Thành phố; có báo cáo đánh giá tác động trong việc thành lập các đơn vị sự nghiệp mới như Sở An toàn thực phẩm, Ban Đô thị, trong đó lưu ý vấn đề phân cấp, phân quyền, cơ chế vận hành…

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ bày tỏ cơ bản thống nhất và ủng hộ Tờ trình của Chính phủ; đánh giá cao công tác chuẩn bị của Chính phủ và của TP.HCM với việc tổ chức nhiều hội thảo, hội nghị, lấy ý kiến chuyên gia, các nhà khoa học, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Chính phủ cho ý kiến nhiều lần. Đảng đoàn Quốc hội cũng đã 2 lần họp với Ban Thường vụ Thành ủy TP.HCM và cho ý kiến kỹ lưỡng về nội dung này.

Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, đã thí điểm sẽ khác với luật định ở chỗ phải có không gian, thời gian, địa điểm cụ thể, thử nghiệm phải có kiểm soát, có quản lý. Do đó đề nghị các cơ quan tiếp tục nghiên cứu với tinh thần trên để hoàn thiện.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị trên cơ sở ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Phiên họp, các cơ quan tiếp tục hoàn thiện hồ sơ tài liệu để trình Quốc hội, Ủy ban TCNS có thẩm tra chính thức.

Về các chính sách cụ thể, Chủ tịch Quốc hội cho biết, đối với chính sách kế thừa từ Nghị quyết số 54/2017/QH14 cơ bản đã có đầy đủ cơ sở chính trị, căn cứ pháp lý và cả điều kiện thực tiễn áp dụng cho cả thành phố. Đối với những chính sách mới, chưa có trong Nghị quyết số 54/2017/QH14, Quốc hội đã cho phép áp dụng ở một số địa phương cơ bản nhận được sự thống nhất cao.

Ngoài ra còn khoảng 6 chính sách dự kiến sẽ quy định trong các luật sửa đổi tới đây thì đề xuất cho thành phố áp dụng trước. Quá trình thành phố tổ chức thực hiện cũng là cơ sở thực tiễn để khi Chính phủ xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành có mô hình, có mẫu để đánh giá, tạo thuận lợi trong quá trình tổ chức thực hiện. Vì vậy, cần tiếp tục rà soát để bảo đảm tính tương thích.