Thị trường chứng khoán phái sinh mới đi vào hoạt động từ ngày 10/8 đến nay, nhưng số lượng NĐT tham gia thị trường này đang gia tăng hàng ngày bởi nó không chỉ là công cụ phòng ngừa rủi ro hiệu quả, mà còn mang lại cơ hội kiếm lời lớn cho NĐT trên thị trường với lợi thế đòn bẩy cao. Tuy nhiên, Phó chủ tịch HĐQT HNX, Nguyễn Thị Hoàng Lan khuyến nghị NĐT cũng cần tìm hiểu kỹ trước khi tham gia thị trường tài chính bậc cao này.

Hiện tại, tỷ lệ ký quỹ theo quy định của VSD là 10% (tỷ lệ này sẽ được VSD xác định lại định kỳ vào ngày mùng 1, 10 và ngày 20 hàng tháng và công bố 2 ngày làm việc trước khi áp dụng mức ký quỹ mới) nhưng để phòng ngừa rủi ro, các CTCK thường yêu cầu mức ký quỹ cao hơn, từ 13,5-15%. Hơn thế, hàng ngày, vào cuối giờ giao dịch, VSD sẽ tính toán giá trị lãi, lỗ ròng đối với các hợp đồng phái sinh mà NĐT nắm giữ. Trường hợp giá trị của các hợp đồng này tăng hoặc giảm không theo kỳ vọng khiến NĐT lỗ ròng dẫn tới số dư trong tài khoản ký quỹ giảm xuống dưới mức ký quỹ yêu cầu, NĐT cần lưu ý nộp đủ số tiền ký quỹ theo yêu cầu nhằm duy trì vị thế hiện có.

Hoặc NĐT có thể lựa chọn đóng bớt vị thế hợp đồng để giảm mức ký quỹ yêu cầu hoặc đóng toàn bộ vị thế hợp đồng đang nắm giữ. Nếu không, CTCK sẽ tiến hành đóng một phần vị thế hợp đồng của NĐT theo chính sách của CTCK theo cách mà NĐT không mong muốn (ví dụ CTCK có thể giao dịch các hợp đồng tương lai của NĐT với giá bán thấp nhất hoặc giá mua cao nhất). Trường hợp NĐT muốn giao dịch các hợp đồng tương lai mới mà số dư trong tài khoản ký quỹ thấp hơn mức yêu cầu, NĐT sẽ không thể thực hiện được các lệnh giao dịch mới.

HNX lưu ý mỗi sản phẩm chứng khoán phái sinh có thời gian đáo hạn khác nhau tùy vào tháng đáo hạn, cụ thể là vào ngày thứ Năm tuần thứ ba của tháng đáo hạn. Trường hợp NĐT nắm giữ vị thế tới ngày đáo hạn, VSD sẽ thực hiện tất toán lãi, lỗ trên hợp đồng nắm giữ và thực hiện bù trừ thanh toán. Sau ngày giao dịch cuối cùng, sản phẩm đáo hạn sẽ không còn giao dịch.

HNX cũng cho biết, lợi thế của việc tham gia vào hợp đồng tương lai là NĐT có thể dùng đòn bẩy để mua hợp đồng tương lai, nghĩa là NĐT chỉ cần bỏ ra một khoản tiền đặt cọc với một tỷ lệ nhất định để giao dịch các hợp đồng tương lai có giá trị lớn hơn gấp nhiều lần. Nhưng, đây cũng là một con dao hai lưỡi. Nếu giá của hợp đồng tương lai mà NĐT đã giao dịch biến động theo chiều hướng có lợi, NĐT sẽ ghi nhận một khoản lời lớn.

Tuy nhiên, nếu giá hợp đồng tương lai biến động theo chiều hướng bất lợi, NĐT sẽ thua lỗ lớn. Nếu khoản tiền ký quỹ trong tài khoản của NĐT giảm xuống dưới mức yêu cầu mà NĐT không ký quỹ bổ sung kịp thời, CTCK sẽ buộc phải đóng bớt một phần hoặc toàn bộ vị thế hợp đồng đang nắm giữ của NĐT. Tài khoản NĐT có thể sẽ ghi nhận một khoản lỗ lớn có thể cao hơn mức ký quỹ ban đầu mà NĐT đã nộp vào trước khi giao dịch, thậm chí mất trắng khoản ký quỹ ban đầu.

Để phòng ngừa rủi ro, cách tốt nhất là NĐT nên tìm hiểu kỹ các quy định, cách thức giao dịch, đặc biệt cách thức ký quỹ để tránh những tổn thất đáng tiếc trước khi tham gia đầu tư trên thị trường này. Bên cạnh đó, NĐT cần cân nhắc mức độ sử dụng đòn bẩy khi quyết định số lượng vị thế hợp đồng sẽ tham gia. NĐT nên nắm giữ số lượng nhỏ các hợp đồng khi mới tham gia giao dịch để làm quen dần cách thức giao dịch trên thị trường.

Khi nhận thấy việc dự báo xu hướng không đúng, NĐT có thể sửa sai (cắt lỗ) bằng cách sử dụng lợi thế giao dịch khi không cần nắm giữ tài sản cơ sở và giao dịch ngược chiều để đóng vị thế hợp đồng ngay lập tức nhằm hạn chế tối đa thiệt hại do thua lỗ. NĐT cũng nên lưu ý, giao dịch phái sinh sẽ bị tính phí và thuế giao dịch. Vì vậy, NĐT nên nhớ các khoản phí và thuế này khi tính toán hiệu quả đầu tư chứng khoán phái sinh.