Hàng trăm căn hộ tái định cư tại quận Long Biên (Hà Nội) bị bỏ hoang hàng chục năm nay.

Nhà tái định cư bị bỏ hoang năm sau tăng hơn năm trước

Nhiều thành phố lớn như Hà Nội, TP.Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, hiện tượng căn hộ tái định cư bị bỏ hoang không còn hiếm gặp. Nhiều khu tái định cư có tỷ lệ lấp đầy rất thấp, thậm chí có những tòa nhà không có người ở. Các tòa nhà xây dựng với quy mô lớn, đầu tư hàng nghìn tỷ đồng nhưng lại bị bỏ không hoặc sử dụng không hiệu quả khiến toàn bộ hạ tầng và các hạng mục bị xuống cấp nghiêm trọng.

Theo TS. Nguyễn Văn Đính - Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, nhà tái định cư bị bỏ hoang đây là một vấn đề không hề mới. Mặc dù đã được đề cập nhưng con số nhà tái định cư bị bỏ hoang năm sau tăng hơn năm trước. Như ở Hà Nội vào năm 2010 có hơn 1.000 căn hộ tái định cư bỏ hoang, còn giờ là 4.000 căn. TP. Hồ Chí Minh cũng đã có gần 10.000 căn tái định cư bỏ hoang.

"Một sự lãng phí quá lớn và rõ ràng, thế nhưng đến nay vẫn tiếp tục tồn tại", TS Nguyễn Văn Đính cho biết.

Theo ông Đinh Thiên Tân - Trưởng phòng Quản lý Vận hành, Sở Xây dựng TP. Hồ Chí Minh, trên địa bàn TP Hồ Chí Minh hiện đang có có 8.948 căn hộ tái định cư thuộc sở hữu nhà nước nhưng chưa bố trí cho người dân nằm tại 85 chung cư/cụm chung cư tại các quận, huyện và TP. Thủ Đức.

Hiện có 8.948 căn hộ tái định cư thuộc sở hữu nhà nước chưa bố trí cho người dân nằm tại 85 chung cư/cụm chung cư trên địa bàn thành phố Thủ Đức, Quận 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8 10, 11, 12, Bình Thạnh, Gò Vấp, Phú Nhuận, Tân Bình, Tân Phú, huyện Bình Chánh, Nhà Bè.

Trung tâm Quản lý nhà và Giám định xây dựng thuộc Sở Xây dựng đã tiếp nhận và quản lý 8.461 căn hộ và chuẩn bị tiếp nhận 487 căn hộ còn lại từ UBND thành phố Thủ Đức cũng như các quận - huyện theo chỉ đạo của UBND TP.

Báo cáo của UBND TP. Hà Nội cho thấy, hiện trên địa bàn có 174 khu nhà tái định cư đang được sử dụng với tổng số hơn 14.200 căn hộ và khoảng 4.000 căn chung cư bỏ hoang. Nhiều dự án tái định cư có người dân về ở, có diện tích kinh doanh dịch vụ cũng vẫn bị bỏ trống nhiều năm, không có đơn vị nào thuê, sử dụng thương mại.

5 tòa chung cư trị giá hàng nghìn tỷ đồng trên đường Lý Sơn (phường Thượng Thanh, quận Long Biên, Hà Nội) bị bỏ hoang từ năm 2019 là ví dụ điển hình và nguyên nhân xuất phát từ việc thiếu đồng thuận của người dân khi triển khai đề án giãn dân phố cổ giai đoạn hai.

Theo quy định, phải có địa điểm tái định cư thành phố mới được triển khai đề án. Vậy là công trình triển khai trong khi chưa biết khả năng hướng dẫn, chấp nhận di dời ra sao.

Ông Đinh Văn Thắng - Phó giám đốc Ban lý Dự án và Đầu tư quận Long Biên cho biết, thành phố và Sở Xây dựng Hà Nội cần phải bố trí hợp lý cho người dân đến ở đông nhất và có đơn vị bảo hành quản lý chung cư.

Sở Xây dựng Hà Nội đã ban hành các kế hoạch quản lý diện tích tầng 1 ở các tòa tái định cư, chung cư thương mại phải bàn giao về cho thành phố, đồng thời sẽ phối hợp với Sở Tài chính để thực hiện bán đấu giá một số quỹ căn tái định cư này.

Việc hàng chục nghìn căn hộ “để không” trong khi nhiều người dân không có nhà ở là hiện tượng bất hợp lý. Tình trạng này do nhiều khu tái định cư được xây dựng ở những khu vực xa trung tâm, thiếu tiện ích và dịch vụ công cộng. Điều này làm giảm sức hấp dẫn và gây khó khăn cho người dân trong việc di chuyển và sinh hoạt.

Cơ chế chuyển đổi chưa hợp lý

Ông Bùi Văn Cường - Phó chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh cho biết, các dự án nhà ở thường kéo dài, nhất là các dự án lớn, chu kỳ thị trường từ 5-10 năm thậm chí dài hơn. Vì vậy, trong quá trình triển khai chúng ta phải áp dụng hệ thống pháp luật tương đối dài trong chu kỳ của dự án dẫn đến quá trình thực hiện dự án có đồng bộ nhưng mà vận dụng cho từng thời kỳ, từng giai đoạn của dự án phải hết sức linh hoạt.

Hiện TP. Hồ Chí Minh đã phải tìm nhiều giải pháp để giải cứu gần chục nghìn chung cư tái định cư bỏ hoang, trong đó hơn một nửa thuộc các dự án Khu đô thị mới Thủ Thiêm. Thế nhưng, nhiều lần tổ chức bán đấu giá cũng thất bại bởi cơ chế chuyển đổi chưa hợp lý. Dự án thi công đã nhiều năm, lỗi thời về thiết kế và công năng.

Chuyên gia bất động sản Tạ Khánh Quang cho rằng, số căn hộ tái định cư này thành phố đã nhiều lần đem đấu giá nhưng không thành công bởi giá đưa ra quá cao, doanh nghiệp để mua được phải chuẩn bị một nguồn tiền mặt khá lớn. Trong khi đó, chất lượng, thiết kế, kiến trúc những căn hộ này đã xuống cấp nghiêm trọng. Muốn đưa người dân vào ở thì phải cải tạo sửa chữa nhiều.

Các căn hộ tái định cư sẽ càng xuống cấp nhanh chóng và càng mất giá. Khi đó, đấu thầu hay bán cũng càng khó. Trong khi hiện nay cơ chế bồi thường đều theo thị trường, đa số người dân nhận tiền để tự tái định cư, chỉ rất ít một bộ phận nhỏ nhận nhà tái định cư do tiền đền bù không đủ để lo chỗ ở riêng.

Theo ông Khánh, thay vì thành phố cứ cố giữ số căn hộ này và mỗi năm phải bỏ tiền tỉ ra duy tu, bảo dưỡng, trả lãi vay thì có thể đem chuyển sang làm nhà ở xã hội. Thành phố sẽ thu được một lượng tiền lớn về làm việc khác, vừa đáp ứng được nhu cầu nhà ở của người dân.

Đa số nhiều chuyên gia bất động sản đều đồng tình với giải pháp này và đây cũng là một giải pháp khả thi vì việc chuyển nhà tái định cư sang nhà ở xã hội quá đơn giản trong bối cảnh Chính phủ đang dồn lực để xây nhà ở xã hội.

Chia sẻ về vấn đề này, TS. Nguyễn Văn Đính cho biết, bên cạnh quỹ nhà bán đấu giá, Nhà nước có thể nghiên cứu ghép nhà tái định cư và nhà ở xã hội cùng một phân khúc. Các dự án tái định cư sẽ được tiếp cận nguồn vốn và lãi suất của gói tín dụng 120.000 nghìn tỷ đồng để hoàn thiện các hạng mục về hạ tầng, kỹ thuật, hạ tầng xã hội như các dự án nhà ở khác để thu hút người dân đến sinh sống.

"Cơ quan quản lý Nhà nước cần có kế hoạch quy hoạch rõ ràng và hợp lý hơn khi chọn vị trí xây dựng các khu tái định cư. Các khu vực này cần được kết nối tốt với trung tâm thành phố và có đầy đủ hạ tầng, dịch vụ công cộng như trường học, bệnh viện, chợ, và các tiện ích khác", TS Nguyễn Văn Đính chia sẻ.