Để tín dụng tiêu dùng bứt phá
Thị trường tài chính tiêu dùng chuẩn bị cho chu kỳ tăng trưởng mới Cần hành lang pháp lý đủ mạnh xử lý nợ xấu, khơi thông tín dụng tiêu dùng |
Thị trường giàu tiềm năng
Bên cạnh việc đáp ứng những nhu cầu chính đáng của người dân, tín dụng tiêu dùng còn kích cầu sức mua, hỗ trợ sản xuất, kinh doanh, qua đó tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Không những vậy, đẩy mạnh cho vay tiêu dùng còn được xem là một giải pháp quan trọng góp phần hạn chế việc tiếp cận vốn từ những kênh không chính thức, điển hình là “tín dụng đen”, giúp giảm thiểu các hệ lụy và góp phần đảm bảo an ninh trật tự xã hội.
Phó Thống đốc NHNN Đoàn Thái Sơn phát biểu tại hội thảo |
Theo thống kê, quy mô của thị trường tín dụng tiêu dùng toàn cầu đã tăng trưởng mạnh, đạt khoảng 11.000 tỷ USD năm 2023 và tiếp tục duy trì xu hướng tăng, dự kiến đạt 15.000 tỷ USD trong 5 năm tới. Xu hướng tăng trưởng tín dụng tiêu dùng được ghi nhận ở cả các nền kinh tế phát triển như Mỹ, châu Âu… và các nền kinh tế mới nổi như Thái Lan, Malaysia…
Cùng chung xu hướng đó, hoạt động tín dụng tiêu dùng tại Việt Nam những năm qua đã có bước phát triển mạnh cả về quy mô dư nợ, số lượng TCTD tham gia và mức độ đa dạng về sản phẩm, dịch vụ. Đến nay, tổng dư nợ cho vay phục vụ đời sống, tiêu dùng tại Việt Nam đã đạt khoảng 2,8 triệu tỷ đồng, tương đương 20% tổng dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế, trở thành một phần quan trọng trong cơ cấu tín dụng của hệ thống các TCTD. Tốc độ tăng trưởng dư nợ cho vay phục vụ đời sống, tiêu dùng bình quân giai đoạn từ 2010 đến nay luôn cao hơn tốc độ tăng dư nợ tín dụng chung của toàn nền kinh tế.
Phân tích cụ thể hơn, TS. Nguyễn Thị Hiền, Phó viện trưởng Viện Chiến lược ngân hàng cho biết, trong thời gian qua, ngành Ngân hàng đã đẩy mạnh triển khai nhiều giải pháp đổi mới, sáng tạo trong lĩnh vực tín dụng nói chung và tín dụng tiêu dùng nói riêng. Các TCTD cũng chủ động đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại, phát triển các dịch vụ tín dụng trên các kênh ngân hàng số, đơn giản hóa thủ tục, tạo thuận tiện cho khách hàng.
Bên cạnh đó, để phát triển hoạt động tín dụng tiêu dùng thì không thể không kể đến vai trò của thông tin tín dụng. Đây có thể coi là một trong những lực đẩy quan trọng cho sự phát triển của thị trường tín dụng tiêu dùng. Thời gian qua, Trung tâm Thông tin tín dụng Quốc gia Việt Nam (CIC) đã thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm thúc đẩy quy mô cơ sở dữ liệu thông tin tín dụng phát triển mạnh cả về chiều rộng và chiều sâu. Đặc biệt tháng 12/2023, NHNN đã ban hành Thông tư 15/2023/TT-NHNN về hoạt động thông tin tín dụng, tạo cơ sở pháp lý để tiếp tục mở rộng thêm hệ thống chỉ tiêu; phát triển dịch vụ thông tin tín dụng có chất lượng cao… Hiện mức độ bao phủ thông tin tín dụng đạt tỷ lệ khoảng 79,7% trên tổng dân số trưởng thành với 55,3 triệu hồ sơ khách hàng vay, đã hoàn thành so với mục tiêu đến năm 2025 đạt 55 triệu hồ sơ khách hàng vay.
Vẫn còn nhiều khó khăn bủa vây
Tuy nhiên, theo bà Mai Thị Trang, Phó vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ, mặc dù ngành Ngân hàng luôn chủ động thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng chính đáng của người dân, doanh nghiệp, song qua theo dõi, hoạt động cho vay tiêu dùng của các TCTD vẫn gặp nhiều khó khăn. Cụ thể, các nhu cầu vay vốn tiêu dùng cấp bách thường khó chứng minh mục đích sử dụng vốn và khả năng trả nợ. Đối tượng khách hàng của các công ty tài chính thường là người lao động có thu nhập thấp hoặc trung bình, không có tài sản thế chấp và chưa có lịch sử tín dụng, trong khi các khoản vay tiêu dùng của công ty tài chính thường không có tài sản bảo đảm nên rủi ro tín dụng và lãi suất cho vay cao hơn, tiềm ẩn rủi ro nợ xấu. Ngoài ra, một bộ phận người dân, đặc biệt là người dân tại các vùng sâu, vùng xa, chưa được tiếp cận đầy đủ về mặt thông tin do thói quen tiêu dùng, mục đích vay vốn không hợp pháp vẫn tìm đến các đối tượng cho vay nặng lãi, tín dụng đen núp bóng trá hình… phát sinh nhiều vụ việc tranh chấp, ảnh hưởng đến danh tiếng của các công ty tiêu dùng, các TCTD. Bên cạnh đó, còn là khó khăn trong việc thu hồi nợ do không liên lạc được với khách hàng, xác định nơi cư trú, nơi làm việc của khách hàng; xuất hiện tình trạng tội phạm mạng lợi dụng môi trường mạng xã hội, tổ chức nhiều hội nhóm kín, đăng tải các bài viết, video lôi kéo, hướng dẫn cách “bùng nợ”...
Đánh giá cao việc phát triển thị trường tài chính tiêu dùng để đẩy lùi tín dụng đen, bà Trần Thị Thanh Hà, Ủy viên Đoàn Chủ tịch, Trưởng ban Quan hệ Lao động, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam cho biết, trong thời gian qua, nhiều chương trình phối hợp giữa các công ty tài chính và Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam đã phát huy hiệu quả, giúp người lao động tiếp cận tín dụng dễ dàng hơn, tránh xa tín dụng đen. Trong thời gian tới, bà Hà đề xuất các công ty tài chính tiêu dùng cần tiếp tục nghiên cứu, đổi mới phương thức, cách thức truyền thông, thông tin, triển khai, tiếp cận người lao động để đoàn viên, người lao động có nhu cầu hiểu đúng, đầy đủ về các sản phẩm, dịch vụ, yên tâm tham gia thụ hưởng sản phẩm và dịch vụ; Tiếp tục nghiên cứu để đa dạng hóa các sản phẩm dịch vụ, đặc biệt là giảm mức lãi suất, dành thêm ưu đãi cho đoàn viên, người lao động trong quá trình sử dụng sản phẩm, dịch vụ tín dụng.
Các công ty tài chính cũng cần công khai cụ thể quy trình thu hồi nợ, đặc biệt là nợ xấu, để các cấp công đoàn cũng như khách hàng phân biệt, phòng ngừa rủi ro góp phần theo dõi và quản lý việc triển khai các thỏa thuận hợp tác đúng với các quy định pháp luật… không làm ảnh hưởng đến uy tín của tổ chức công đoàn.
Phát biểu kết luận hội thảo, Phó Thống đốc Đoàn Thái Sơn cho biết, để thúc đẩy tín dụng tiêu dùng phát triển, ngành Ngân hàng sẽ khẩn trương triển khai các văn bản pháp lý đã được ban hành trong thời gian vừa qua, tiếp tục rà soát, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về hoạt động cho vay phục vụ nhu cầu đời sống, cho vay tiêu dùng, đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Bên cạnh đó, tăng cường công tác quản lý, thanh tra, giám sát hoạt động cho vay tiêu dùng, cho vay phục vụ đời sống của các TCTD, đảm bảo tuân thủ đúng quy định của pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp đối với người cho vay.
Phó Thống đốc cũng đề nghị, bản thân các TCTD cần rà soát, đổi mới phương thức cung cấp thông tin, cách thức tiếp cận khách hàng vay để người dân hiểu đúng, đầy đủ về các sản phẩm, dịch vụ. Các TCTD cần phối hợp chặt chẽ với các đơn vị của Bộ Công an trong việc kết nối khai thác dữ liệu thông tin từ cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đẩy mạnh các giải pháp ứng dụng dữ liệu này trong hoạt động tín dụng tiêu dùng.
Ông Lê Hồng Phúc, Phó tổng giám đốc Agribank: Cần chính sách phân loại nợ phù hợp Hoạt động cho vay tiêu dùng là một trong những kênh đầu tư tín dụng trực tiếp của Agribank đối với khách hàng cá nhân (KHCN) được triển khai trên tất cả các chi nhánh, phòng giao dịch trong toàn hệ thống. Nguồn vốn tiêu dùng đáp ứng nhu cầu thường xuyên, cấp thiết đối với KHCN nói chung, khu vực nông thôn nói riêng. Nhiều chương trình cho vay tiêu dùng được Agribank sớm triển khai có hiệu quả như cho vay tiêu dùng đối với khách hàng là cán bộ, công chức, viên chức và người lao động hưởng lương từ ngân sách Nhà nước bắt đầu từ tháng 6/2023, doanh số giải ngân đạt 5.786 tỷ đồng; Chương trình cho vay tiêu dùng ưu đãi lãi suất đối với KHCN triển khai từ tháng 02/2024 doanh số giải ngân đạt 3.978 tỷ đồng… Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác cho vay tiêu dùng đối với KHCN thuộc địa bàn nông thôn của Agribank vẫn còn gặp phải nhiều khó khăn, vướng mắc. Đơn cử, trường hợp khách hàng vay tiêu dùng đáp ứng cho nhu cầu cấp bách, khách hàng thường khó đáp ứng được các quy định về hồ sơ vay vốn, chứng minh nguồn trả nợ hoặc khách hàng cung cấp thông tin về phương án sử dụng vốn vay không chính xác dẫn đến khó khăn trong việc thẩm định cho vay của ngân hàng. Một số khách hàng vay tiêu dùng tại nhiều công ty tài chính với mức dư nợ nhỏ nên khi một khoản vay phát sinh nợ xấu thì ảnh hưởng đến phân loại nợ theo chính sách phân loại nợ của CIC... Để hoạt động cho vay tiêu dùng phát triển, góp phần đẩy lùi tín dụng đen trong nền kinh tế xã hội theo chỉ đạo của Chính phủ, NHNN, đòi hỏi cần có sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương, sự phối hợp của các cơ quan Nhà nước, tổ chức chính trị xã hội trong việc tuyên truyền chính sách vay vốn để người dân nắm được và tiếp cận nguồn vốn tín dụng công khai, minh bạch theo đúng quy định của pháp luật. Bên cạnh đó, Agribank đề xuất NHNN, CIC có chính sách phân loại nợ phù hợp đối với khách hàng có nhiều khoản nợ. Hiện có khoản nợ tại Agribank chưa bị chuyển sang nợ xấu, trong khi đó khoản nợ tại công ty tài chính bị chuyển nợ xấu nhằm tạo điều kiện không chuyển nhóm nợ của khách hàng tại Agribank lên nhóm nợ cao hơn. Ngân hàng cũng đề nghị cơ quan Tòa án, Thi hành án các cấp ưu tiên áp dụng thủ tục rút gọn trong quá trình tố tụng, thi hành án đối với các vụ khởi kiện, xét xử, thi hành án các vụ việc tranh chấp Hợp đồng tín dụng liên quan khoản nợ vay tiêu dùng, có tài sản bảo đảm là bất động sản; hỗ trợ áp dụng các biện pháp ngăn chặn việc chuyển nhượng tài sản bất hợp pháp của khách hàng còn nợ ngân hàng phải thi hành án. Ngoài ra, cho phép và hướng dẫn các TCTD trong việc kết nối khai thác dữ liệu thông tin từ cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để phục vụ cho việc xác thực thông tin, nhận biết khách hàng bằng phương tiện điện tử; gắn mã số định danh công dân với tất cả tài khoản cá nhân để phục vụ công tác quản lý và xác thực thông tin khách hàng khi ngân hàng cung ứng sản phẩm tín dụng và thanh toán. Ông Nguyễn Đình Đức, Phó tổng giám đốc Công ty Tài chính TNHH HD Saison: Tích cực chuyển đổi số, tạo thuận lợi cho người vay Hiện nay, bên cạnh ngân hàng, các công ty tài chính cũng thực hiện trách nhiệm của mình trong công cuộc đổi mới sáng tạo, qua đó giúp người dân nâng cao chất lượng cuộc sống. Không chỉ dừng ở việc cung cấp các sản phẩm tài chính truyền thống, công ty còn đa dạng hóa sản phẩm vay để đáp ứng mọi nhu cầu cấp thiết của người dân Việt Nam. Ngoài ra, công ty đã đầu tư mạnh mẽ vào việc phát triển hệ thống công nghệ thông tin và dịch vụ số, tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng tiếp cận và sử dụng các sản phẩm tài chính một cách an toàn, dễ dàng và tiện lợi hơn. Đặc biệt, app HD SAISON còn được tích hợp công nghệ nhận dạng ký tự quang học OCR nhằm hướng đến sự thuận tiện và bảo mật thông tin khách hàng. Với công nghệ tiên tiến này, người tiêu dùng không cần nhập dữ liệu mà hệ thống sẽ tự cập nhật thông tin qua quét ảnh từ hình chụp chứng từ, CCCD… Điều này không chỉ giúp người tiêu dùng tiết kiệm thời gian mà còn giảm thiểu tối đa lỗi nhập liệu, đảm bảo nguồn thông tin chính xác, rút ngắn thời gian thẩm định hồ sơ. Bên cạnh đó, app HD SAISON còn được phát triển dựa trên thuật toán AI thông minh nhận diện khuôn mặt giúp xác nhận chính xác người tạo đơn vay và người vay là cùng một người. Qua đó, loại bỏ được việc giả mạo người vay trong hoạt động tài chính tiêu dùng và ngăn chặn hành vi sử dụng giấy tờ không chính chủ. Ông Phan Đức Hiệp, Phó giám đốc Trung tâm NC&UDDL dân cư và căn cước công dân, Trung tâm Dữ liệu Quốc gia về dân cư (C06): Khai thác dữ liệu “sạch” để thúc đẩy tín dụng tiêu dùng Trong thời gian qua, C06 đã phối hợp với các đơn vị chức năng của NHNN, Bộ Thông tin và Truyền thông đối sánh, làm sạch dữ liệu tài khoản ngân hàng, tài khoản sim điện thoại trên toàn quốc, đây là những loại hình dịch vụ được các đối tượng phạm tội, đặc biệt là đối tượng lừa đảo qua mạng; tổ chức đánh bạc, đánh bạc online; hoạt động “tín dụng đen” sử dụng để thực hiện các hành vi phạm tội. Việc đối sánh dữ liệu, làm sạch dữ liệu đã cung cấp cho hệ thống ngân hàng và các nhà mạng thông tin các tài khoản “ảo”, sim “rác”, loại bỏ khỏi hệ thống, làm giảm một cách đáng kể các tài khoản sử dụng để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật. Có thể thấy, tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản, tội phạm đánh bạc, tổ chức đánh bạc và tội phạm liên quan đến hoạt động “tín dụng đen” đang có sự chuyển biến mạnh mẽ, đặc biệt là trên môi trường mạng, với phương thức thủ đoạn thay đổi, cập nhật hàng ngày, áp dụng công nghệ hiện đại, thủ đoạn tinh vi, khó truy vết so với cách thức phạm tội truyền thống trước đây. Ba loại tội phạm trên có đặc điểm chung là đang chuyển hướng mạnh mẽ từ thủ đoạn truyền thống sang công nghệ hiện đại, gắn chặt với cách thức chuyển tiền hiện đại như internet banking, mobile banking, tiền số, tiền ảo, khó truy vết, vì vậy việc đối sánh, làm sạch dữ liệu với ngân hàng, thông tin truyền thông (sim rác) đang đặt ra yêu cầu cấp thiết trong công tác quản lý tài khoản, xóa bỏ tài khoản ảo, tài khoản không có thật. Do đó, các ngân hàng cần nhận thức được tầm quan trọng của việc định danh, ứng dụng công nghệ, phân tích dữ liệu để rút ngắn các quá trình, quy trình nghiệp vụ. Đồng thời đánh giá chính xác cũng giúp cho ngân hàng giảm thiểu được rủi ro. Từ đó, minh bạch trong quá trình hoạt động của mình, hỗ trợ được những người dân thực sự có nhu cầu tiếp cận nguồn vốn. |