Trước đó, tại Kỳ họp thứ 7, một số ý kiến đã tán đồng việc thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hoá nhằm hỗ trợ kinh phí cho một số hoạt động bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa; đề nghị cần xác định rõ cơ chế đặc thù cho việc quản lý tài chính của Quỹ. Bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị cân nhắc không thành lập quỹ này.

Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đề xuất quy định Quỹ bảo tồn di sản văn hóa tại Dự thảo, đã chỉ đạo nghiên cứu kỹ về sự cần thiết, cơ sở pháp lý và thực tiễn; đã rà soát, chỉnh lý, hoàn thiện theo hướng Quỹ chỉ hỗ trợ kinh phí cho một số hoạt động trọng tâm, trọng điểm.

Theo Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, Dự thảo Luật Di sản văn hóa sửa đổi quy định quỹ bảo tồn di sản văn hóa để hỗ trợ kinh phí cho một số hoạt động thực sự cần thiết, có tính đặc thù trong bảo tồn di sản văn hóa nhưng ngân sách nhà nước (NSNN) chưa thể đáp ứng được. Đơn cử như: bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể có nguy cơ bị mai một, thất truyền; bảo quản, tu bổ, phục hồi, bảo vệ và phát huy giá trị di tích; mua, đưa di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia, di sản tư liệu, tư liệu quý hiếm về di sản văn hóa phi vật thể có nguồn gốc Việt Nam từ nước ngoài về nước…

Nguồn tài chính của quỹ được hình thành trên cơ sở viện trợ, tài trợ, hỗ trợ, tặng cho của tổ chức, cá nhân trong nước, nước ngoài và các nguồn tài chính hợp pháp khác; ngân sách nhà nước không hỗ trợ kinh phí đối với các hoạt động của Quỹ. Bên cạnh đó, dự thảo Luật quy định về nguyên tắc, thẩm quyền thành lập quỹ.

Quang cảnh Kỳ họp. Ảnh: Quốc hội

Đóng góp ý kiến tại nghị trường, đại biểu, Thượng tọa Thích Đức Thiện - Đoàn đại biểu quốc hội tỉnh Điện Biên ủng hộ việc thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa. Đại biểu Thích Đức Thiện cho biết, theo thống kê, cả nước hiện có hơn 40.000 di tích, hơn 70.000 di sản văn hóa phi vật thể, 15 di sản văn hóa được UNESCO ghi danh và 9 di sản tư liệu… Tuy nhiên, thực tế cho thấy nguồn kinh phí hỗ trợ cho công tác bảo tồn, tu bổ, tôn tạo di tích ở nước ta còn rất thấp so với yêu cầu thực tế. Nhiều di tích, di sản văn hóa đang bị xuống cấp, mai một do thiếu kinh phí duy trì. Thượng tọa Thích Đức Thiện đưa ra dẫn chứng mới đây về di tích Đồng Dương ở Quảng Nam đang trong tình trạng khẩn cấp và cần nguồn lực để khôi phục…

Vì vậy, Thượng tọa Thích Đức Thiện cho rằng, việc thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa là rất cần thiết, để hỗ trợ kinh phí cho các hoạt động bảo tồn, tu bổ, phục hồi di sản văn hóa mà ngân sách nhà nước chưa thể đáp ứng được. Quỹ sẽ góp phần bảo vệ, phát huy các giá trị di sản văn hóa, vốn là nguồn lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế -xã hội đất nước.

Trong khi đó, Góp ý về chính sách nhà nước về di sản văn hóa tại Điều 7, đại biểu Mai Văn Hải của Đoàn đại biểu quốc hội tỉnh Thanh Hóa đề nghị cân nhắc kỹ quy định Quỹ bảo tồn di sản văn hóa tại địa phương. Bởi việc hình thành quỹ ở địa phương, không phải tỉnh nào cũng có thể thành lập, nên quy định thành lập Quỹ ở trung ương do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thành lập và quản lý quỹ.

Phát biểu ý kiến tranh luận, đại biểu Phạm Thúy Chinh - Đoàn Đại biểu quốc hội tỉnh Hà Giang cho biết, cần làm rõ nguồn thu của Quỹ. Bởi nguồn lực dành cho bảo tồn di sản văn hóa và các nhiệm vụ khác đang đặt ra yêu cầu, nhu cầu rất lớn về ngân sách đảm bảo. Dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) lần này đã quy định về thẩm quyền thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa và cấp thành lập gồm thành lập cả ở Trung ương và địa phương.

Về nguồn thu, dự thảo Luật đã thể hiện rõ nguồn thu là không sử dụng NSNN. Trong Tờ trình của Chính phủ đã có báo cáo về kinh nghiệm trong việc thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa của tỉnh Thừa Thiên Huế. Tuy vậy, lưu ý trong cơ chế, chính sách đặc thù đối với tỉnh Thừa Thiên Huế, đại biểu Phạm Thúy Chinh cho rằng, Quỹ bảo tồn di sản của Thừa Thiên Huế được sử dụng các nguồn ngân sách của các tỉnh, thành phố hỗ trợ cho Thừa Thiên Huế và không sử dụng ngân sách của địa phương. Sau 3 năm triển khai thực hiện, đến nay nguồn thu của Quỹ này mới hơn 8 tỷ đồng và rất khó khăn trong triển khai thực hiện. Nguồn thu ở đây là nguồn viện trợ và các tài trợ khác, tuy nhiên đại biểu nhận thấy, dự thảo Luật chưa thể hiện rõ về nguồn thu, đại biểu Chinh giải thích.

Vị đại biểu của đoàn Hà Giang tiếp tục đưa ra ý kiến, trong 4 nhiệm vụ được quy định tại Điều 92 của dự thảo Luật, có 3 nhiệm vụ có thể được chi từ nguồn NSNN, đã có nhiệm vụ được thể hiện tại Chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) về văn hóa. Do đó, sẽ trùng với nhiệm vụ chi của NSNN và trùng với nhiệm vụ chi của CTMTQG.

Đại biểu cho rằng, việc thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa đặt ra từ yêu cầu thực tiễn, tuy nhiên điều này có thể đem đến nhiều rủi ro như: phân tán về nguồn lực của NSNN; không đảm bảo nguyên tắc là một tài liệu duy nhất về NSNN; khó khăn khi triển khai tổ chức thực hiện. Theo vị đại biểu, khi nguồn lực không được thể hiện một cách rõ ràng thì sẽ rất khó để tổ chức được thực hiện, đặc biệt là đối với các địa phương, việc thành lập, duy trì và quản lý vận hành các quỹ này sẽ vô cùng khó khăn.

Từ những ý kiến nêu trên, đại biểu Phạm Thúy Chinh đề nghị nội dung này cần được xem xét thấu đáo và cân nhắc việc thành lập Quỹ.