Lo “quá sớm”, ngại “quá muộn”

Các quan chức Fed đang phải đối mặt với nhiệm vụ khó khăn là cân bằng giữa nguy cơ cắt giảm lãi suất quá sớm và nguy cơ cắt giảm quá muộn - cả hai đều đi kèm với những hệ quả. Đó là lý do tại sao thời điểm cắt giảm lãi suất đầu tiên lại rất quan trọng, bởi nó có thể hủy hoại những tiến bộ mà Fed đã đạt được nếu cắt giảm quá sớm; hoặc cũng có thể không ngăn được nền kinh tế suy thoái nghiêm trọng nếu cắt giảm quá muộn.

Fed vẫn đang khó khăn tìm kiếm thời điểm phù hợp cho lần cắt giảm lãi suất đầu tiên

Fed đã tăng lãi suất mạnh mẽ trong hai năm qua nhằm chống lại tình trạng lạm phát cao nhất trong nhiều thập kỷ. Nhưng trong khi người Mỹ tiếp tục phải đối mặt với lãi suất cao và lạm phát, Chủ tịch Fed Jerome Powell cho biết NHTW vẫn chưa sẵn sàng cho lần cắt giảm chi phí đi vay đầu tiên. Kết thúc cuộc họp chính sách tháng 3/2024, Fed lần thứ 5 liên tiếp quyết định giữ nguyên mức lãi suất cơ bản hiện tại. Phố Wall hiện đang đặt cược là đợt cắt giảm lãi suất đầu tiên sẽ diễn ra vào mùa hè này.

Còn quá sớm để biết liệu lạm phát có chững lại hay không. Đây là khái quát bình luận về lạm phát của Chủ tịch Fed Powell tại cuộc họp báo sau khi kết thúc cuộc họp chính sách vừa qua. “Chúng ta tiếp tục đạt được tiến bộ trong việc giảm lạm phát, nhưng rõ ràng là có một số áp lực giá dai dẳng trong lĩnh vực nhà ở và dịch vụ”, ông Powell cho biết.

Theo chỉ số giá tiêu dùng mới nhất, chi phí nhà ở tăng cao và giá xăng tăng mạnh là những yếu tố chính đã đẩy CPI tăng cao trong tháng 2 vừa qua. Điều đó có thể gây lo ngại cho Fed khi cơ quan này phải đối mặt với giai đoạn cuối cùng của cuộc chiến chống lạm phát. Người đứng đầu Fed lặp lại câu nói thông thường của mình rằng, hành trình giảm lạm phát xuống 2% sẽ là “một chặng đường gập ghềnh”.

Thực tế, lạm phát tại Mỹ sau đạt mức đỉnh trong nhiều thập kỷ đã có sự giảm tốc khá tích cực và liên tục ở phần lớn các tháng trong năm 2023. Dù như vậy là chưa đủ để khiến Fed đảo chiều chính sách nhưng rõ ràng đây là một trong những yếu tố chính góp phần “chặn” đà tăng hơn nữa của lãi suất, biểu hiện bởi 5 lần liên tiếp Fed giữ nguyên mức lãi suất cơ bản. Thế nhưng diễn biến lạm phát trong những tháng gần đây đã thể hiện chính xác những gì là “gập ghềnh” trong chặng đường như Chủ tịch Fed đã nhận định. Cũng vì thế mà vấn đề được ông Powell nêu ra tại cuộc họp báo vừa kết thúc là: “Câu hỏi đặt ra là liệu còn có nhiều hơn những “gập ghềnh” như vậy trong thời gian tới không?”. Tiếp đó ông cũng tự trả lời: “Chúng ta không thể biết điều đó, đó là lý do tại sao chúng tôi đang tiếp cận câu hỏi này một cách cẩn thận.”

Các nhà kinh tế muốn xem xét dữ liệu trong nhiều tháng để loại bỏ bất kỳ “nhiễu loạn” hoặc biến động chỉ mang tính chất ngắn hạn, của một vài tháng nào đó đến xu hướng lâu dài. Ví dụ theo ông Powell, có thể có một số yếu tố tác động mang tính mùa vụ đã làm “sai lệch” dữ liệu CPI tháng 1 vừa qua. Hay khi được hỏi về vai trò của yếu tố chi phí nhà ở tăng trong việc đẩy lạm phát lên cao, ông Powell cho rằng, “có một số niềm tin là giá thuê nhà thấp hơn sẽ xuất hiện theo thời gian, nhưng cũng có một chút không chắc chắn về thời điểm điều đó sẽ xảy ra”.

Tiếp tục bật “chế độ chờ”

Chủ tịch Powell đặt ra những rủi ro khi cắt giảm lãi suất quá sớm so với cắt giảm quá muộn, đồng thời giải thích rằng Fed vẫn đang ở chế độ “chờ xem” chứ chưa đối mặt với tình huống khẩn cấp nào trong việc phải cắt giảm ngay lãi suất. Đó là cách Fed đang tiếp cận với tình hình lạm phát hiện tại: Chờ thêm dữ liệu để biết liệu lạm phát có thực sự chững lại bền vững hay chưa?.

“May mắn là, với nền kinh tế đang phát triển, thị trường lao động mạnh mẽ và lạm phát giảm xuống, chúng ta có thể tiếp cận câu hỏi đó một cách cẩn thận và hãy để dữ liệu nói lên câu trả lời”, ông Powell nói và cho biết các quan chức muốn “cảm thấy tự tin hơn” rằng lạm phát đang hướng tới mục tiêu 2% của NHTW. Tuyên bố của FOMC sau cuộc họp chính sách hôm thứ Tư cũng cho thấy rõ điều đó: “Ủy ban không kỳ vọng việc giảm phạm vi mục tiêu (lãi suất) sẽ là phù hợp cho đến khi có được niềm tin lớn hơn rằng lạm phát đang tiến triển bền vững về mức 2%”.

Không chỉ quan điểm của Powell nhận định nền kinh tế Mỹ vẫn đang vững vàng mà nhiều thước đo khác cũng cho thấy điều này. Theo công cụ GDPNow (công cụ này theo dõi dữ liệu kinh tế trong thời gian thực và sử dụng dữ liệu đó để điều chỉnh các dự đoán về triển vọng kinh tế ngắn hạn) của Fed Atlanta, tăng trưởng kinh tế trong quý I này dự kiến sẽ đạt mức ổn định 2,1%, sau hai quý liên tiếp tăng trưởng trên mức 3% vào nửa cuối năm 2023.

Trong khi đó thị trường lao động vẫn đang sôi động, với việc các chủ sử dụng lao động tiếp tục tăng nhu cầu tuyển dụng trong khi tỷ lệ thất nghiệp vẫn ở mức thấp. Dù thất nghiệp tăng cao hơn trong tháng 2, lên mức 3,9% (từ mức 3,7% trong tháng 1), nhưng trong suốt hơn hai năm qua, tỷ lệ thất nghiệp chưa lúc nào vượt quá 4%. Jan Hatzius, nhà kinh tế trưởng tại Goldman Sachs nhận định, không có vẻ cho thấy nền kinh tế đang tiến gần đến suy thoái.

Cuộc họp chính sách tháng 3 của Fed cũng cho thấy, các quan chức Fed hiện kỳ vọng sẽ có ít đợt cắt giảm lãi suất hơn trong những năm tới so với ước tính của họ đưa ra vào tháng 12/2023. Trong đó, phần lớn các nhà hoạch định chính sách tiếp tục mong đợi sẽ có ba lần cắt giảm lãi suất trong năm nay; nhưng sẽ cắt giảm ít hơn dự kiến vào năm 2025 và 2026. Các quan chức cũng phản ánh trong ước tính mới nhất của họ rằng, kỳ vọng lạm phát lõi - loại bỏ giá thực phẩm và năng lượng - sẽ cao hơn trong năm nay so với dự kiến trước đây.

Không loại trừ khả năng sức mạnh bền bỉ của nền kinh tế Mỹ cũng có thể cản trở bất kỳ sự cải thiện nào hơn nữa về mặt lạm phát. Chi tiêu tiêu dùng vẫn ở mức mạnh mẽ dù đã hạ nhiệt đáng kể so với thời điểm mùa hè 2023. Tiêu dùng giảm mạnh trong tháng 1, chủ yếu do thời tiết lạnh bất thường, nhưng báo cáo mới nhất của Bộ Thương mại Mỹ về chi tiêu bán lẻ cho thấy đã có sự phục hồi trở lại trong tháng 2. Số liệu chi tiết hơn về chi tiêu tiêu dùng trong tháng 2 sẽ được công bố vào cuối tháng này.