Ngân hàng đối mặt chồng chất khó khăn về thuế GTGT đối với hoạt động L/C

Theo Hiệp hội Ngân hàng, ngày 12/8/2023, Văn phòng Chính phủ đã có Văn bản số 324/TB-VPCP thông báo kết luận của Phó Thủ tướng Lê Minh Khái tại cuộc họp về thuế GTGT đối với hoạt động L/C, trong đó giao Bộ Tài chính căn cứ quy định của Luật thuế GTGT, Luật Các tổ chức tín dụng 2010 và pháp luật liên quan thực hiện thu thuế GTGT đối với hoạt động L/C; xem xét, xử lý việc vi phạm hành chính về thuế và tiền chậm nộp tiền thuế GTGT đối với hoạt động L/C...

Ngay sau khi có thông báo trên, Hiệp hội Ngân hàng đã nhận được ý kiến phản ánh của các ngân hàng hội viên về những vướng mắc, bất cập, có thể tác động rất nghiêm trọng đến hoạt động của hệ thống ngân hàng nếu phải tổ chức triển khai theo thông báo kết luận.

Vì vậy, để trao đổi, nắm rõ hơn các vướng mắc của các ngân hàng, trên cơ sở đó thống nhất kiến nghị các Cơ quan có thẩm quyền xem xét tháo gỡ, ngày 3/11/2023, Hiệp hội Ngân hàng đã tổ chức cuộc họp với một số ngân hàng hội viên, Nhóm công tác nước ngoài, với sự tham dự của đại diện Vụ Pháp chế và Vụ Tín dụng các ngành kinh tế - Ngân hàng Nhà nước.

Trên cơ sở ý kiến trao đổi, thảo luận và thống nhất của các đại biểu dự họp, Hiệp hội Ngân hàng có văn bản báo cáo Bộ Tài chính về khó khăn, vướng mắc, đồng thời đưa ra đề xuất kiến nghị. Về quy định nộp thuế GTGT đối với dịch vụ L/C và việc thực hiện của các tổ chức tín dụng (TCTD), căn cứ quy định của Luật thuế GTGT và các văn bản hướng dẫn Luật thuế GTGT (Thông tư 219/2013/TT-BTC, Công văn 11754/BTC-CST năm 2010 và các công văn trả lời các ngân hàng của Bộ Tài Chính trong quá trình triển khai) thì dịch vụ cấp tín dụng thuộc đối tượng không chịu thuế GTGT, theo đó từ năm 2011 đến nay, các TCTD không thu thuế GTGT đối với các loại phí liên quan đến cam kết bảo lãnh thanh toán của ngân hàng; các TCTD chỉ thu thuế GTGT đối với các loại phí liên quan đến dịch vụ thanh toán L/C.

Năm 2019, Kiểm toán Nhà nước có ý kiến: căn cứ Khoản 15 Điều 4 Luật các TCTD 2010 định nghĩa cung ứng dịch vụ thanh toán qua tài khoản bao gồm L/C, nên việc các TCTD không kê khai và nộp thuế GTGT đối với dịch vụ L/C là không đúng quy định của Luật thuế GTGT. Do vậy, ngày 22/4/2020, Tổng Cục thuế - Bộ Tài chính đã ban hành Công văn số 1606/TCT-DNL đề nghị Cục thuế địa phương rà soát kê khai nộp thuế của các TCTD trên địa bàn.

Từ năm 2020 đến nay, Hiệp hội Ngân hàng cùng các TCTD, Ngân hàng Nhà nước cũng đã có nhiều ý kiến bằng văn bản và tại các cuộc họp báo cáo Văn phòng Chính phủ, Bộ Tài chính và các Bộ ngành liên quan, trong đó nêu rõ căn cứ Luật các TCTD và các văn bản hướng dẫn Luật các TCTD, dịch vụ L/C có tính chất lưỡng tính vừa là dịch vụ thanh toán và vừa là dịch vụ cấp tín dụng. Do vậy, kiến nghị chỉ áp dụng tính thuế GTGT đối với khoản phí L/C có tính chất là dịch vụ thanh toán và không hồi tố, truy thu và phạt chậm nộp thuế GTGT đối với toàn bộ dịch vụ L/C từ năm 2011 đến nay.

Trên cơ sở ý kiến của các Bộ ngành, ý kiến của Ngân hàng Nhà nước tại Công văn số 4527/NHNN-TD ngày 3/6/2023 cho rằng không có cơ sở pháp lý để phân loại tính chất lưỡng tính của L/C, cụ thể phí L/C nào là dịch vụ thanh toán và phí L/C nào là dịch vụ cấp tín dụng, Văn phòng Chính phủ đã có thông báo kết luận số 324/TB -VPCP của PTT Lê Minh Khái tại cuộc họp về thuế GTGT đối với L/C. Theo đó thực hiện thu thuế GTGT đối với hoạt động L/C theo đúng quy định pháp luật; xem xét, xử lý việc vi phạm hành chính về thuế và tiền chậm nộp tiền thuế GTGT đối với L/C...

Như vậy, mặc dù Luật các TCTD 2010 định nghĩa cung ứng dịch vụ thanh toán qua tài khoản bao gồm L/C, song bản chất dịch vụ L/C không thay đổi trước và sau ngày 1/1/2011 (thời điểm có hiệu lực của của Luật các TCTD năm 2010). Trong khi đó, trước khi có ý kiến của Kiểm toán Nhà nước năm 2019, Bộ Tài chính cũng không sửa đổi Công văn 11754/BTC-CST năm 2010 hướng dẫn việc nộp thuế GTGT sau khi Luật các TCTD 2010 có hiệu lực; ngày 04/10/2017, Tổng Cục thuế vẫn giữ nguyên hướng dẫn chính sách thuế GTGT đối với phí L/C này tại Công văn 4520/TCT-DNL.

Chính vì vậy, từ năm 2011 đến nay, các TCTD chỉ nộp thuế GTGT đối với phí thu có tính chất thanh toán và phí khác, không nộp thuế GTGT đối với phí thu có tính chất cấp tín dụng. Đây hoàn toàn không phải là lỗi của các TCTD và các TCTD cũng không cố tình vi phạm, không cố tình trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế theo quy định pháp luật.

Nhiều vướng mắc, bất cập, có thể tác động rất nghiêm trọng đến hoạt động của hệ thống ngân hàng nếu phải tổ chức triển khai theo thông báo kết luận tại Văn bản số 324/TB-VPCP

Về khó khăn, vướng mắc của các TCTD nếu thực hiện chỉ đạo của Phó Thủ tướng Lê Minh Khái tại Văn bản số 324/TB-VPCP ngày 12/8/2023 cũng được nêu rõ tại văn bản này. Cụ thể, về hạch toán tiền nộp thuế, bản chất thuế GTGT là thuế gián thu, trường hợp phải nộp bổ sung thuế phát sinh từ năm 2011, TCTD phải liên hệ và thu lại từ khách hàng, khách hàng sẽ không đồng ý vì lý do biểu phí NH đã niêm yết các mục phí L/C liên quan cấp tín dụng không chịu thuế GTGT. Hơn nữa, nhiều khách hàng đã hoàn tất việc lập báo cáo tài chính, kiểm toán hàng năm. Ngoài ra, từ năm 2011 đến nay có nhiều khách hàng không còn quan hệ giao dịch với TCTD hoặc đã giải thể/phá sản/không còn tồn tại nên TCTD không thể thu thuế bổ sung từ khách hàng được nên phải ghi nhận và theo dõi phải thu trên sổ kế toán và báo cáo tài chính.

Trong trường hợp không thu được thuế bổ sung từ khách hàng thì chi phí nộp thuế GTGT có được trừ khi tính thuế TNDN của từng năm không, hay đưa vào lợi nhuận giữ lại. Việc này ảnh hưởng đến trình bày lại Báo cáo tài chính đã được kiểm toán trong năm tài khóa trước đây của TCTD cũng như tác động tiêu cực đến kết quả kinh doanh, các chỉ số an toàn, giá cổ phiếu, cổ tức đã chia cho cổ đông…của các năm, tờ khai thuế và việc phân phối lợi nhuận đã chốt, đặc biệt các ngân hàng có trên 50% vốn Nhà nước không được hạch toán các chi phí không được trừ khi tính thuế TNDN theo quy định tại Thông tư 16/2018/TT-BTC.

Về điều chỉnh hóa đơn và khai bổ sung hồ sơ khai thuế, khi thực hiện truy thu thuế GTGT (nếu có) để nộp vào Ngân sách nhà nước, TCTD và doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn trong việc phát hành hóa đơn điều chỉnh thuế GTGT, điều chỉnh lại về số liệu đã kê khai, nộp thuế, khấu trừ thuế…;

Về phía các TCTD, đặc thù hệ thống nhiều chi nhánh, phòng giao dịch trải dài khắp địa bàn cả nước, trong khoảng thời gian từ 2011 đến nay đã có nhiều sự thay đổi, chia tách, sáp nhập đơn vị, số lượng giao dịch lớn, phát sinh trong thời gian dài, liên quan đến nhiều loại tiền tệ. Vì vậy sẽ mất rất nhiều thời gian, công sức cũng như nguồn lực cho việc rà soát, sao kê, bóc tách, tính toán và tổng hợp số liệu với nguồn dữ liệu rất lớn từ năm 2011 đến nay.

Nguyên tắc của thuế GTGT là khi các TCTD kê khai và nộp thuế GTGT đầu ra, các khách hàng doanh nghiệp (chủ yếu là doanh nghiệp nhập khẩu) sẽ được kê khai, khấu trừ/hoàn thuế GTGT đầu vào tương ứng. Theo đó việc truy thu dẫn đến phát sinh một loạt các thủ tục, chi phí của toàn xã hội phải điều chỉnh hóa đơn, số liệu về kê khai, nộp thuế, khấu trừ/hoàn thuế, tăng vận hành của toàn bộ các doanh nghiệp, TCTD và cơ quan thuế.

Sau khi có Văn bản số 324/TB-VPCP, cơ quan thuế tại một số địa phương đã yêu cầu các TCTD về nộp thuế GTGT, dù chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể từ Tổng thuế - Bộ Tài chính. Điều này đã và đang gây hoang mang, lo lắng cho các chi nhánh của TCTD về việc thực thi các chính sách của nhà nước. Bên cạnh đó, để phòng ngừa rủi ro, hiện nay một số TCTD đã chủ động tuân thủ và ban hành biểu phí thu VAT của khách hàng. Tuy nhiên, việc thu thuế hiện nay có khá nhiều bất cập do một số nhóm mặt hàng không chịu thuế GTGT khi bán ra nên khi ngân hàng thu thêm, chi phí của khách hàng đội lên rất nhiều. Ngoài ra, việc thu thuế GTGT không đồng bộ giữa các ngân hàng hoặc có ngân hàng thu có ngân hàng chưa thu, dẫn đến chưa có sự thống nhất trong toàn hệ thống, một số khách hàng phản ứng quyết liệt yêu cầu phải có văn bản chính thức của cơ quan nhà nước …

Về tiền chậm nộp thuế và phạt vi phạm hành chính về thuế, đối với các chi phí xử phạt phát sinh bao gồm tiền phạt chậm nộp và phạt vi phạm hành chính, do việc truy thu thuế GTGT phát sinh từ năm 2011 đến nay, chi phí phạt chậm nộp phát sinh rất lớn (có thể gấp đôi số tiền thuế GTGT phải nộp), đồng thời theo trình bày ở trên, đây hoàn toàn không phải lỗi của các TCTD, các TCTD không trốn tránh nghĩa vụ thuế đối với L/C. Bên cạnh đó, các TCTD gặp vướng mắc trong việc hạch toán nguồn nộp thuế đối với tiền phạt chậm nộp và phạt xử lý vi phạm hành chính (nếu có).

Ngoài ra, việc truy thu và phạt chậm nộp các NHTM với số tiền lớn, mà nguyên nhân không phải do lỗi của các ngân hàng gây ra sẽ là không công bằng cho các ngân hàng, nhất là các ngân hàng từ trước đến nay luôn chấp hành và tuân thủ đúng các quy định pháp luật; đồng thời chính sách này nếu buộc phải thực hiện sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín, hình ảnh của hệ thống ngân hàng nước ta, đồng thời gây mất niềm tin vào chủ trương, chính sách của Nhà nước cũng như môi trường đầu tư tại Việt Nam.

Những kiến nghị, đề xuất

Căn cứ vào những vướng mắc, bất cập nêu trên và ý kiến kiến nghị của các TCTD, Hiệp hội Ngân hàng xin đề xuất Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ cho phép các TCTD thực hiện một số nội dung trọng tâm.

Một là, thực hiện sau 3 tháng kể từ khi có hướng dẫn cụ thể của Bộ Tài chính do các TCTD cần thời gian để rà soát cụ thể, chi tiết.

Hai là, hạch toán số tiền thuế GTGT đối với hoạt động L/C truy thu từ năm 2011 đến nay vào chi phí được trừ khi tính thuế TNDN do khoản thuế này là nghĩa vụ của khách hàng mà TCTD không có cơ sở/không thể thu hồi lại được từ khách hàng.

Ba là, không phải lập hóa đơn điều chỉnh/thay thế đối với các hóa đơn TCTD đã lập sai thuế suất thuế GTGT.

Bốn là, cho phép TCTD kê khai và nộp thuế GTGT tập trung tại Trụ sở chính, không phải kê khai và nộp thuế về Cục thuế địa phương. Trường hợp cần điều tiết về Cục thuế địa phương, Tổng cục Thuế thực hiện điều tiết về cục thuế địa phương.

Năm là, không xử phạt chậm nộp thuế GTGT cũng như phạt vi phạm hành chính do đây không phải là lỗi của các TCTD.

Sáu là, chỉ đạo Cục thuế địa phương không yêu cầu các TCTD kê khai điều chỉnh và nộp thuế bổ sung cho đến khi có hướng dẫn cụ thể của Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế để thực hiện thống nhất trên toàn quốc.