Phát biểu khai mạc, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh ý nghĩa, vai trò, tầm quan trọng của đầu tư, trong đó có đầu tư công. Bởi hiện chúng ta đang ưu tiên cho tăng trưởng theo các kết luận của Trung ương, nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ, để làm được điều này thì cần thúc đẩy các động lực tăng trưởng, trong đó có đầu tư, gồm đầu tư trong nước và ngoài nước, trực tiếp và gián tiếp, đầu tư công, đầu tư xã hội và người dân… Trong đó, kết luận của Trung ương đã khẳng định lấy đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư, kích hoạt mọi nguồn lực xã hội phục vụ cho phát triển.

Cùng với đó, đầu tư công có ý nghĩa quan trọng đối với triển khai đột phá chiến lược về hạ tầng, nhất là mục tiêu đến năm 2025 có 3.000 km đường cao tốc, đến năm 2030 có 5.000 km đường cao tốc. Đầu tư tạo không gian phát triển mới, các khu đô thị mới, khu công nghiệp mới và kích hoạt các hoạt động kinh tế - xã hội khác.

Thủ tướng chỉ rõ, thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ luôn quan tâm, chỉ đạo quyết liệt, sâu sát thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, triển khai 3 chương trình mục tiêu quốc gia. 5 tổ công tác của Thủ tướng và 26 tổ công tác của thành viên Chính phủ làm việc với các địa phương để kiểm tra, đôn đốc công tác giải ngân vốn đầu tư công.

Tuy nhiên, bên cạnh những việc đã làm tốt, những địa phương, cơ quan, lĩnh vực đạt kết quả tích cực, kết quả giải ngân vốn đầu tư công 6 tháng đầu năm 2024 so với yêu cầu đặt ra và số vốn được giao vẫn thấp.

Thủ tướng đề nghị các đại biểu thảo luận, đánh giá tình hình, những mặt tích cực, kết quả đạt được, những mặt chưa được, tồn tại, hạn chế, phân tích nguyên nhân khách quan, chủ quan, những vướng mắc, "điểm nghẽn", làm rõ tại sao cùng một cơ chế, chính sách, đúc kết những kinh nghiệm quý, bài học hay, xác định các giải pháp, nhiệm vụ để thúc đẩy đầu tư công năm 2024, phấn đấu giải ngân đạt trên 95% kế hoạch vốn Thủ tướng Chính phủ giao, góp phần thúc đẩy tăng trưởng.

Phân bổ chưa hết, giải ngân 6 tháng thấp hơn cùng kỳ 2023

Trình bày báo cáo tình hình phân bổ, giải ngân vốn đầu tư công 6 tháng đầu năm 2024, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, ngay từ đầu năm (tại Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 5/1/2024 của Chính phủ), việc triển khai thực hiện kế hoạch đầu tư công năm 2024 đã được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ xác định là một trong các nhiệm vụ chính trị trọng tâm cần quan tâm, điều hành, chỉ đạo sát sao.

Tại các Phiên họp Chính phủ thường kỳ, nội dung về đầu tư công thường xuyên được Chính phủ thảo luận, phân tích và có các chỉ đạo, giải pháp cụ thể để đưa vào Nghị quyết của phiên họp. Từ đầu năm đến nay, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 2 Chỉ thị, 4 Công điện và rất nhiều văn bản chỉ đạo để đẩy mạnh giải ngân.

Căn cứ chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã có 3 Công điện, 9 văn bản đôn đốc, hướng dẫn các bộ, cơ quan trung ương và địa phương quyết liệt thực hiện các giải pháp thúc đẩy tiến độ hoàn thiện thủ tục đầu tư, đẩy mạnh giải ngân... Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đã tổng hợp, trình cấp có thẩm quyền: (1) Cho phép kéo dài thời gian thực hiện và giải ngân kế hoạch đầu tư vốn ngân sách trung ương năm 2023 sang năm 2024; (2) Cho phép kéo dài thời gian bố trí vốn cho các dự án; (3) Xem xét, điều chỉnh kế hoạch đầu tư vốn ngân sách trung ương năm 2024 giữa các bộ, cơ quan trung ương, địa phương; (4) Giao kế hoạch đầu tư vốn ngân sách trung ương năm 2024 từ nguồn tăng thu ngân sách trung ương năm 2021, năm 2022 (5) Phương án sử dụng nguồn tăng thu ngân sách trung ương năm 2023 cho các dự án đầu tư công; (6) Điều chỉnh kế hoạch đầu tư trung hạn vốn ngân sách trung ương giai đoạn 2021 - 2025 của các bộ, cơ quan trung ương và địa phương.

Về phân bổ kế hoạch vốn, đến ngày 10/7/2024, các bộ, cơ quan trung ương, địa phương đã giao chi tiết cho các nhiệm vụ, dự án là 639,4 nghìn tỷ đồng, đạt 95,5% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Số vốn còn lại chưa phân bổ chi tiết là 29,9 nghìn tỷ đồng, bao gồm: vốn ngân sách trung ương là 8,2 nghìn tỷ đồng của 20/44 bộ, cơ quan trung ương và 21/63 địa phương, vốn ngân sách địa phương là 21,7 nghìn tỷ đồng của 23/63 địa phương.

Về giải ngân, ước thanh toán từ đầu năm đến ngày 30/6/2024 là 196,7 nghìn tỷ đồng, đạt 29,39% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn cùng kỳ 2023 (cùng kỳ năm 2023 đạt 30,49%). Trong đó, bên cạnh tỷ lệ giải ngân vốn ngân sách trung ương có sự cải thiện (đạt 30,51% trong khi cùng kỳ đạt 28,34%) thì tỷ lệ giải ngân vốn ngân sách địa phương thấp hơn cùng kỳ (đạt 28,77% trong khi cùng kỳ đạt 32,76%).

Mặc dù đã có 11/44 bộ, cơ quan trung ương và 35/63 địa phương có tỷ lệ giải ngân trên mức trung bình của cả nước nhưng vẫn còn 33 bộ, cơ quan trung ương và 28 địa phương giải ngân dưới trung bình cả nước. Nhiều bộ, cơ quan trung ương, địa phương không duy trì được kết quả giải ngân tốt như cùng kỳ năm 2023.

Tỷ lệ giải ngân của các dự án quan trọng quốc gia, dự án trọng điểm ngành giao thông vận tải, dự án giao thông liên vùng còn thấp. Đến ngày 13/6/2023, tỷ lệ giải ngân của các dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành giao thông chỉ đạt 27,4%; dự án giao thông liên vùng do địa phương quản lý chỉ đạt 17,2%. Tỷ lệ giải ngân vốn của các dự án sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài còn thấp, chỉ đạt 12% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng chỉ ra một loạt khó khăn, vướng mắc và nguyên nhân ảnh hưởng đến tiến động giải ngân như: Vướng mắc mang tính đặc thù của đầu tư công (tỷ lệ giải ngân những tháng đầu năm thường thấp, xu hướng tăng mạnh trong những tháng cuối năm); Khó khăn về nguồn thu ngân sách địa phương, ảnh hưởng lớn tới nguồn vốn chi cho đầu tư công của các địa phương; Việc chấp thuận chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, chủ trương chuyển đổi mục đích sử dụng đất lúa, đất rừng phải thực hiện rất nhiều thủ tục tại nhiều cơ quan từ địa phương đến trung ương ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ của dự án; Công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, di dời hạ tầng kỹ thuật, xây dựng khu tái định cư, phê duyệt khung chính sách tái định cư, phê duyệt đơn giá đất còn chậm, kéo dài, chưa được xử lý dứt điểm; Tình trạng thiếu đất, cát đắp nền tiếp tục diễn ra; Giá nguyên, nhiên vật liệu biến động do nguyên liệu đầu vào tăng cao…

Bên cạnh những nguyên nhân khách quan, còn có các nguyên nhân chủ quan khiến giải ngân chậm. Trong đó, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh đến nguyên nhân do công tác tổ chức thực hiện tại không ít các bộ, ngành và địa phương còn nhiều bất cập.

“Cùng mặt bằng pháp lý, có bộ, cơ quan trung ương, địa phương giải ngân tốt nhưng vẫn có những bộ, cơ quan trung ương, địa phương có tỷ lệ giải ngân chưa tốt. Trong một số thời điểm, tại một số dự án, một số bộ, ngành, địa phương chưa thực sự quyết liệt, vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu chưa được đề cao, chưa rõ nét”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng chỉ ra.

Cùng với đó, còn tình trạng cán bộ, công chức, viên chức có biểu hiện né tránh, đùn đẩy công việc, sợ sai, sợ trách nhiệm, không dám tham mưu, đề xuất xử lý công việc, không thực hiện đầy đủ chức năng, quyền hạn trong thực thi công vụ gây ách tắc trong công tác tổ chức thực hiện, giải ngân.

Quyết liệt hơn để phấn đấu giải ngân đạt trên 95%

Để kịp thời tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, đẩy mạnh giải ngân, Bộ Kế hoạch và Đầu tư kiến nghị Thường trực Chính phủ chỉ đạo các bộ, cơ quan trung ương và địa phương chủ động thực hiện quyết liệt các nhiệm vụ, giải pháp đã đề ra tại các Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ, chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ; phấn đấu giải ngân đạt trên 95% kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ giao.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng báo cáo tại Hội nghị

Trong đó, cần tập trung đẩy nhanh tiến độ hoàn thành thủ tục đầu tư và đấu thầu dự án. Khẩn trương hoàn thành thủ tục đầu tư, đấu thầu, phấn đấu khởi công tất cả các công trình, dự án đầu tư công thuộc phạm vi quản lý, đặc biệt là các dự án sử dụng nguồn vốn tăng thu ngân sách trung ương hằng năm.

Lập kế hoạch giải ngân chi tiết từng dự án và tuân thủ nghiêm kế hoạch giải ngân từng tháng, quý: Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hiện trường, đôn đốc các nhà thầu, tư vấn đẩy nhanh tiến độ. Phân công cụ thể lãnh đạo chịu trách nhiệm theo dõi tiến độ thực hiện; kịp thời tháo gỡ khó khăn và chịu trách nhiệm về kết quả giải ngân của từng dự án. Chủ động rà soát, điều chỉnh kế hoạch vốn từ những dự án chậm giải ngân sang dự án giải ngân tốt, có nhu cầu bổ sung vốn.

Đẩy nhanh tiến độ bồi thường, giải phóng mặt bằng các dự án: Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, xác định công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng là nút thắt quan trọng trong triển khai; Tăng cường sự tham gia của các tổ chức chính trị xã hội trong tuyên truyền vận động nhân dân thực hiện chủ trương của nhà nước về bồi thường, giải phóng mặt bằng, thực hiện dự án; Ưu tiên bố trí đủ vốn để thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng, không để tình trạng dự án chờ mặt bằng.

Tập trung tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc liên quan đến đất đai, tài nguyên: Tiếp tục tập trung tháo gỡ các khó khăn liên quan đến cấp phép mỏ, khai thác vật liệu đá, cát, đất… phục vụ các dự án, đảm bảo nhanh, hiệu quả, đúng quy định pháp luật; Thực hiện các biện pháp kiểm soát giá và chất lượng nguyên vật liệu xây dựng, tăng cường kiểm tra, thanh tra, xử lý nghiêm các vi phạm, nhất là hành vi cấu kết giữa các chủ mỏ vật liệu để tạo khan hiếm giả, nâng giá; Cập nhật, điều chỉnh công bố giá vật liệu xây dựng, chỉ số giá xây dựng theo tháng, phù hợp với diễn biến giá thị trường, bảo đảm theo quy định pháp luật về xây dựng.

Thực hiện các thủ tục thanh toán trong thời hạn 5 ngày làm việc, khẩn trương hoàn thiện thủ tục phê duyệt quyết toán, giải ngân vốn đối với các dự án đã hoàn thành đưa vào sử dụng; kịp thời tháo gỡ có khó khăn, vướng mắc cho các chủ đầu tư trong công tác quyết toán dự án theo thẩm quyền.

Tăng cường giám sát, siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong giải ngân: Thay thế kịp thời những cán bộ, công chức yếu kém về năng lực, trì trệ, thiếu trách nhiệm, cố tình gây khó khăn, cản trở tiến độ giải ngân vốn; kiên quyết xử lý các hành vi gây nhũng nhiễu, tiêu cực trong quản lý đầu tư công.

Phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo, tự lực, tự cường, không trông chờ, ỷ lại và cũng không quá thận trọng, sợ trách nhiệm; khuyến khích bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Đảm bảo nguồn vốn ngân sách địa phương cho chi đầu tư phát triển: Thực hiện các giải pháp tăng thu ngân sách nhà nước, bảo vệ nguồn thu, các giải pháp về đấu giá quyền sử dụng đất để bổ sung nguồn vốn ngân sách địa phương chi cho đầu tư công.