Điểm lại bức tranh kinh tế năm 2023, theo bà, có những điểm sáng nào?

Bà Nguyễn Thị Hương, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê

Năm 2023, mặc dù tiếp tục gặp nhiều khó khăn, thách thức nhưng kinh tế - xã hội duy trì xu hướng tích cực, tăng trưởng cả năm đạt 5,05%; kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát trong tầm kiểm soát, các cân đối lớn được đảm bảo, nhiều kết quả quan trọng trên các lĩnh vực đạt được mục tiêu đề ra và tiếp tục là điểm sáng về kinh tế trong khu vực và trên thế giới.

Trong đó, khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản tăng 3,83%, tiếp tục là trụ đỡ vững chắc của nền kinh tế. Khu vực công nghiệp và xây dựng tăng 3,74%, dù thấp hơn những năm gần đây nhưng diễn biến tích cực khi nhìn theo xu hướng (phục hồi tốt vào các tháng cuối năm, trong đó chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) quý IV/2023 ước tăng 5% so với cùng kỳ năm trước, là mức tăng cao nhất so với các quý trong năm). Khu vực dịch vụ tăng 6,82%. Đặc biệt, khách quốc tế đến năm 2023 đạt 12,6 triệu lượt khách, gấp 3,4 lần năm 2022, vượt xa mục tiêu đón 8 triệu lượt khách từ đầu năm.

Các hoạt động sản xuất kinh doanh trong quý IV/2023 khởi sắc hơn so với các quý trước, góp phần đưa vốn đầu tư thực hiện toàn xã hội cả năm 2023 tăng 6,2%; thu hút vốn đầu tư nước ngoài tiếp tục là điểm sáng trong bối cảnh dòng vốn đầu tư toàn cầu đang suy giảm. Cán cân thương mại hàng hóa năm 2023 ước tính xuất siêu 28 tỷ USD (năm 2022 xuất siêu 12,1 tỷ USD)...

Trong khi đó, lạm phát được kiểm soát, chỉ số CPI bình quân năm 2023 tăng 3,25%, thấp hơn mục tiêu 4,5% của cả năm 2023. Kinh tế vĩ mô ổn định, các cân đối lớn được đảm bảo; công tác bảo đảm an sinh xã hội được các cấp, ngành thực hiện kịp thời, hiệu quả.

Đây là những điểm sáng, còn hạn chế, tồn tại chính trong năm qua, thưa bà?

Nền kinh tế còn đối mặt với một số khó khăn, thách thức. Trong đó, nổi lên là sản xuất một số ngành công nghiệp chủ lực suy giảm, chủ yếu do thiếu đơn hàng. Giá trị tăng thêm ngành công nghiệp năm 2023 ước chỉ tăng 3,02% so với năm trước, là mức tăng thấp nhất trong giai đoạn 2011-2023; Chỉ số IIP năm 2023 ước tăng 1,5% so với cùng kỳ (thấp hơn nhiều so với mức tăng 7,2% của năm 2022). Nhiều ngành công nghiệp trọng điểm giảm so với cùng kỳ năm trước và giảm ở nhiều địa phương có quy mô công nghiệp lớn.

Kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa năm 2023 cũng giảm 6,6% so với năm trước. Trong đó kim ngạch xuất khẩu giảm 4,4%; kim ngạch nhập khẩu giảm mạnh hơn với mức giảm 8,9%, báo hiệu gây khó khăn cho hoạt động sản xuất trong thời gian tới do phần lớn mặt hàng nhập khẩu là tư liệu sản xuất. Cụ thể: Điện thoại và linh kiện giảm 58,3%; bông giảm 29,3%; cao su giảm 28,4%; gỗ và sản phẩm gỗ giảm 27,8%; hóa chất giảm 14,3%...

Đặc biệt, doanh nghiệp thành lập mới không chỉ giảm về số lượng mà giảm cả quy mô vốn. Tổng vốn đăng ký của doanh nghiệp thành lập mới năm 2023 đạt 1.521,3 nghìn tỷ đồng, giảm 4,4% so với năm trước. Vốn đăng ký bình quân một doanh nghiệp thành lập mới năm 2023 chỉ đạt 9,6 tỷ đồng, giảm 10,8% so với năm 2022. Bên cạnh đó, tính đến 20/12/2023, vốn đầu tư nước ngoài đăng ký điều chỉnh tăng thêm đạt 7,88 tỷ USD, giảm tới 22,1% so với năm trước (năm 2022 tăng 12,2%), phản ánh những khó khăn chung của kinh tế toàn cầu, cho thấy nhà đầu tư nước ngoài chưa mở rộng quy mô các dự án đầu tư hiện hữu tại Việt Nam.

Nhìn nhận của bà về triển vọng kinh tế 2024?

Nhìn chung năm 2024, dự báo khả năng phục hồi của kinh tế toàn cầu chưa rõ ràng, các rủi ro tiềm ẩn từ môi trường kinh tế thế giới vẫn còn hiện hữu và tiếp tục tác động tiêu cực lên triển vọng phục hồi của Việt Nam. Trong nước tuy thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen nhưng động lực truyền thống còn yếu, động lực mới chưa rõ ràng nên năm 2024 dự báo kinh tế Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Tác động từ sự suy giảm của nền kinh tế thế giới dồn nén từ thời đại dịch, tới nay nhiều khả năng vẫn sẽ tiếp tục tác động đến nền kinh tế Việt Nam ít nhất trong nửa đầu năm 2024 trước khi đón nhận những dấu hiệu tích cực, khả quan hơn.

Tuy vậy, kinh tế Việt Nam sẽ vẫn có cơ hội phục hồi tích cực hơn khi các chính sách hỗ trợ được ban hành trong năm 2023 sẽ có tác động rõ nét hơn vào nền kinh tế; các động lực về đầu tư, tiêu dùng, du lịch và xuất khẩu tiếp tục được thúc đẩy mạnh mẽ; các vấn đề tồn đọng, bất cập kéo dài được tập trung tháo gỡ, chuyển biến tích cực hơn, nhất là vướng mắc của doanh nghiệp, dự án đầu tư, thị trường bất động sản, trái phiếu doanh nghiệp…

Năm 2024 cũng là năm bứt phá của chặng đường kinh tế 5 năm 2021-2025. Do đó, Chính phủ, các bộ ngành, địa phương cũng sẽ dốc toàn lực cho chặng đường về đích này. Đây có thể là những thuận lợi mang tính chủ quan nhưng cũng là áp lực lớn cho hoạt động kinh tế của đất nước.

Theo bà, các chính sách, giải pháp cần tập trung là gì, đặc biệt liên quan đến chính sách tài khóa, tiền tệ và các chính sách khác?

Kinh tế Việt Nam những tháng cuối năm 2023 có nhiều dấu hiệu tích cực, điều này sẽ tạo đà cho năm 2024 - năm bứt phá để hoàn thành Kế hoạch phát triển kinh tế 5 năm 2021 - 2025. Tuy nhiên, trong bối cảnh thế giới còn nhiều khó khăn, bất định như hiện nay, Việt Nam cần tiếp tục duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, đây là nền tảng quan trọng để có thể đạt được mục tiêu tăng trưởng như kỳ vọng.

Cùng với đó, là một quốc gia có độ mở lớn, khả năng cạnh tranh và sức chống chịu trước các cú sốc từ bên ngoài còn hạn chế, những yếu tố đột xuất, bất ngờ vẫn tiềm ẩn rủi ro, khó dự báo thì để đạt được mục tiêu tăng trưởng cao mà Quốc hội đã thông qua, cần tập trung điều hành chính sách tiền tệ thận trọng, chủ động, linh hoạt, hiệu quả, phối hợp hài hòa, chặt chẽ với chính sách tài khóa, thương mại và chính sách khác. Bên cạnh đó, cần theo dõi sát diễn biến thị trường, tình hình trong và ngoài nước để điều hành, phối hợp đồng bộ, nhịp nhàng các công cụ chính sách tiền tệ nhằm ổn định thị trường tiền tệ, thị trường ngoại hối, đảm bảo thanh khoản. Điều hành tín dụng, lãi suất, tỷ giá phù hợp với cân đối vĩ mô, lạm phát, mục tiêu chính sách tiền tệ. Kiểm soát chặt chẽ lạm phát, theo dõi sát diễn biến, tình hình kinh tế, giá cả, lạm phát thế giới, phản ứng chính sách của các nền kinh tế lớn.

Điều hành chính sách tài khóa mở rộng hợp lý, có trọng tâm, trọng điểm. Tăng cường quản lý thu ngân sách nhà nước, bảo đảm thu đúng, thu đủ, thu kịp thời; triệt để tiết kiệm chi, nhất là chi thường xuyên, tiết kiệm, hiệu quả, chống lãng phí. Kiểm soát chặt chẽ bội chi; bảo đảm nợ công trong giới hạn an toàn.

Tôi cho rằng, dù đến nay dự báo năm 2024 chính sách tiền tệ tuy có chút dư địa được nới lỏng nhờ Fed có dấu hiệu sẽ giảm lãi suất, nhưng mức độ giảm không lớn do lạm phát vẫn tiềm ẩn. Hơn nữa, lãi suất hiện nay ở mức khá thấp, khó giảm thêm cho đến giai đoạn giữa hoặc cuối năm 2024. Do đó, chính sách tài khóa với thúc đẩy đầu tư công, sử dụng thuế, phí để hỗ trợ tổng cầu, từ đó thúc đẩy tổng cung nền kinh tế sẽ vẫn là giải pháp trọng tâm trong năm 2024.

Xin cảm ơn bà!