Vậy những cư dân nọ có thực sự là người “thu nhập thấp”? Nếu không thì vì sao lại có tình trạng “người giàu tranh suất mua nhà ở xã hội”, hoặc có “người giàu” là chủ sở hữu căn hộ chung cư nhà ở xã hội và đâu là giải pháp để những căn nhà này đến được đúng đối tượng cần được hưởng?

Theo ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội bất động sản TP. Hồ Chí Minh (HoREA), nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trên là do các điều kiện được hưởng chính sách về nhà ở xã hội tưởng chừng rất chặt chẽ, nhưng thực ra không phải vậy và chưa sát với thực tế cuộc sống nên có rất nhiều đối tượng lợi dụng để “lách”.

Phân tích cụ thể hơn, ông Châu cho biết, điều kiện mua nhà ở của những người được hưởng chính sách quy định, đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội phải chưa được hưởng chính sách hỗ trợ dưới mọi hình thức tại nơi ở và nơi làm việc. Song thực tế, quy định này rất khó kiểm tra trong nhiều năm qua, nhất là đối với người thay đổi nơi làm việc nhiều lần, do chỉ quy định kiểm tra tiêu chí này tại nơi ở và nơi làm việc.

Đồng thời, Luật Nhà ở quy định rõ, đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội phải chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, chưa được mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội hoặc có nhà ở thuộc sở hữu của mình nhưng diện tích nhà ở bình quân đầu người trong hộ gia đình thấp hơn mức diện tích nhà tối thiểu. Nhưng nếu một người nào đó muốn “lách” thì không khó, vì có thể để cho người thân khác đứng tên giùm sở hữu nhà. Như vậy, họ vẫn chứng minh được là chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình hoặc có sở hữu nhà ở nhưng ở chật.

Cần các giải pháp đồng bộ, hiệu quả để nhà ở xã hội đến đúng đối tượng thụ hưởng

Đặc biệt, các tiêu chí điều kiện về thu nhập của đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội quy định phải thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập đối với các khoản thu nhập từ nhà tiền công, tiền lương theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập cá nhân. Nhiều chuyên gia phân tích, quy định này có các lỗ hổng và cũng là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng “người giàu” tranh suất mua nhà ở xã hội đang diễn ra vừa qua tại một số quận, huyện của TP. Hồ Chí Minh.

Trong thực tế, nhiều người làm thêm “nghề tay trái”, tạo ra thu nhập cao hơn, thậm chí cao hơn nhiều lần so với thu nhập của “nghề tay phải” thể hiện trên bảng tiền lương, tiền công chính thức, nên vẫn hội đủ tiêu chí điều kiện về thu nhập không thuộc diện nộp thuế thu nhập cá nhân để được mua, thuê mua nhà ở xã hội. Chưa kể, Luật Thuế thu nhập cá nhân cho phép miễn thuế thu nhập cá nhân đối với 16 trường hợp như thu nhập từ lãi tiền gửi tại các tổ chức tín dụng, thu nhập từ kiều hối...

LS. Lê Trung Phát, Đoàn Luật sư TP. Hồ Chí Minh nhận định, để tránh tình trạng tranh mua suất nhà ở xã hội của đối tượng được thụ hưởng, trước tiên cần phải thay đổi những quy định, tiêu chí để được hưởng chính sách này.

Đối với điều kiện về thu nhập, các đối tượng quy định để được mua, thuê mua nhà ở xã hội thì phải thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập hoặc thuộc diện phải nộp thuế thu nhập cá nhân bậc 1 của các bậc chịu thuế đối với các khoản thu nhập từ tiền công, tiền lương hoặc các khoản thu nhập chịu thuế khác theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập cá nhân... Quan trọng hơn, Luật Nhà ở chỉ nên quy định 02 loại nhà ở xã hội gồm nhà ở xã hội cho thuê và nhà ở xã hội bán trả góp dài hạn, không quy định loại nhà ở xã hội để bán và nhà ở xã hội cho thuê mua.

“Rõ ràng, nhà ở xã hội để bán kiểu “mua đứt, bán đoạn”, bán nhà ở xã hội để thu tiền ngay là không phù hợp với chính sách tạo điều kiện về nhà ở cho người thu nhập thấp đô thị”, LS. Phát nhấn mạnh.