Thời gian vừa qua, nhận định đúng xu hướng của tỷ giá, NHNN đã chủ động triển khai đồng loạt nhiều biện pháp linh hoạt can thiệp thị trường như tiếp tục sử dụng kênh tín phiếu, nâng lãi suất OMO… Nhờ đó, chênh lệch lãi suất vay mượn USD và VND trên thị trường liên ngân hàng cũng đã thu hẹp đáng kể so với giai đoạn trước. Nếu như trong 3 tháng đầu năm nay, lãi suất qua đêm USD cao hơn VND từ 4,5-5%/năm, các kỳ hạn khác từ 3-4%/năm thì hiện mức chênh lệch này chỉ còn quanh 1% với kỳ hạn qua đêm và 0,7-0,9%/năm đối với các kỳ hạn khác. Đặc biệt khi NHNN đưa ra các giải pháp quyết liệt, tuyên bố sẵn sàng bán ngoại tệ can thiệp thị trường đã giúp tỷ giá có dấu hiệu hạ nhiệt.

Một nguyên nhân giúp giảm áp lực tỷ giá, đó là nguồn cung ngoại tệ trong nền kinh tế đang khá dồi dào do cán cân thương mại tiếp tục thặng dư, giải ngân vốn FDI vẫn duy trì đà tăng tích cực, chưa kể nguồn kiều hối, thu từ du lịch... Theo dữ liệu của Tổng cục Thống kê, vốn FDI thực hiện tại Việt Nam 4 tháng đầu năm 2024 ước đạt 6,28 tỷ USD, tăng 7,4% so với cùng kỳ năm trước. Đây là số vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện cao nhất của bốn tháng đầu năm trong 5 năm qua.

Ngoài ra, NHNN đang lấy ý kiến sửa đổi Thông tư 02/2021/TT-NHNN hướng dẫn giao dịch ngoại tệ trên thị trường ngoại tệ của các TCTD được phép hoạt động ngoại hối, trong đó NHNN đề xuất thay đổi cơ sở xác định tỷ giá kỳ hạn giữa tiền đồng với đôla Mỹ trong giao dịch kỳ hạn, giao dịch kỳ hạn trong giao dịch hoán đổi theo hướng linh hoạt hơn.

Lý giải cho sự thay đổi này, NHNN Việt Nam cho biết, quy định tại Thông tư 02/2021/TT-NHNN có thể làm hạn chế khả năng phản ứng của NHNN trước biến động thị trường. Chính vì vậy, nhằm duy trì sự linh hoạt, chủ động trong điều hành và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho hoạt động của thị trường, cần thiết phải sửa đổi khoản 3, điều 5 Thông tư 02 theo hướng trên.

Vì lẽ đó mặc dù có biến động trong 4 tháng đầu năm, nhưng tỷ giá trong cả năm 2024 được dự báo chỉ tăng khoảng 3,5-4%. Theo phân tích nhóm nghiên cứu của Viện Nghiên cứu đào tạo BIDV có 3 lý do chính để đưa ra dự báo này là: dự báo FED có thể bắt đầu hạ lãi suất từ cuối quý III/2024, khi đó mức độ chênh lệch lãi suất USD và VND được dần thu hẹp, giảm áp lực tỷ giá; kinh tế Mỹ năm 2024 dự báo tăng trưởng chậm lại (khoảng 1,6-2,1%, từ mức 2,5% năm 2023), giảm sức hấp dẫn của USD, qua đó giảm bớt cầu USD và áp lực tỷ giá; NHNN linh hoạt, sử dụng đồng bộ các công cụ nhằm bình ổn thị trường ngoại hối và tỷ giá như: phát hành tín phiếu, góp phần giảm chênh lệch lãi suất giữa USD và VND, sẵn sàng bán ngoại tệ cho các TCTD có trạng thái ngoại tệ âm nhằm tăng thanh khoản, tạo trạng thái cân bằng ngoại tệ cho các TCTD đó. Qua đó, giảm nhu cầu ngoại tệ ở một số thời điểm nhất định, sửa đổi Thông tư số 02/2021/TT-NHNN để tạo linh hoạt trong điều hành tỷ giá.

Tuy vậy, trong những tháng còn lại của năm 2024 vẫn cần lưu ý một số rủi ro, thách thức đối với điều hành tỷ giá như thương mại quốc tế phục hồi chưa vững chắc, tăng trưởng kinh tế và thương mại, đầu tư của một số khu vực chậm lại trong năm 2024 như EU, Nhật Bản, Trung Quốc… có thể ảnh hưởng đến cán cân thương mại Việt Nam. Với chính sách lãi suất của FED, CME Group (5/2024) dự báo FED có khả năng hạ lãi suất từ tháng 11/2024 nhưng xác suất tương đối thấp (43,8%), khiến mặt bằng lãi suất USD sẽ vẫn ở mức cao trong năm 2024, làm chênh lệch lãi suất USD/VND vẫn âm sâu, tiếp tục gây áp lực tỷ giá…

Phải khẳng định rằng, tỷ giá là một vấn đề lớn của nền kinh tế, nếu không quản lý hiệu quả sẽ tác động tới lạm phát, sự ổn định kinh tế vĩ mô, niềm tin đối với đồng VND. Chính vì vậy, quan điểm xuyên suốt của NHNN về chính sách tỷ giá là hạn chế những biến động quá mức của VND, cho phép tỷ giá biến động linh hoạt để hỗ trợ hấp thu các cú sốc từ bên ngoài, hướng đến ổn định tâm lý, hỗ trợ cho kinh tế vĩ mô, đặc biệt là tạo môi trường thuận lợi cho các hoạt động sản xuất kinh doanh, hoạt động thương mại. Hiện, NHNN đặt 2 mục tiêu là ổn định chứ không cố định tỷ giá và bảo đảm trạng thái ngoại tệ bằng 0 chứ không phải âm. “Điều hành tỷ giá ổn định không có nghĩa là cố định mà linh hoạt. Nhất là trong bối cảnh những yếu tố tác động bên ngoài khó lường, đặc biệt lạm phát ở Mỹ khiến FED chưa có động thái rõ ràng về việc có giảm lãi suất hay không. Một số nước như Indonesia vừa tăng lãi suất điều hành… Tất cả những yếu tố trên đều được NHNN theo dõi sát sao”, đại diện Vụ Chính sách tiền tệ NHNN chia sẻ về định hướng chính sách trong thời gian tới.

Ở góc độ thị trường, giới chuyên môn cho rằng, doanh nghiệp cần xác định tỷ giá biến động là bình thường. Với diễn biến tỷ giá hiện nay, lãnh đạo một ngân hàng đưa ra lời khuyên, các doanh nghiệp, kể cả doanh nghiệp có nguồn thu bằng ngoại tệ cân nhắc chuyển sang vay tiền đồng thay vì vay ngoại tệ để phòng ngừa rủi ro tỷ giá. Điều này rất hợp lý khi hiện nay, lãi suất cho vay VND tại nhiều ngân hàng đang ở mức thấp, đặc biệt là cho vay với lĩnh vực xuất nhập khẩu.