Nhiều nguyên nhân dẫn đến tăng trưởng tín dụng thấp

Chia sẻ tại Hội nghị triển khai nhiệm vụ điều hành chính sách tiền tệ năm 2024 tập trung tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh thúc đẩy tăng trưởng và ổn định kinh tế vĩ mô, Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú cho biết, đến ngày 29/02/2024, tín dụng nền kinh tế giảm 0,72% so với cuối năm 2023. Song, tốc độ giảm của tháng 2 đã chậm lại (-0,05%) so với tháng 1 (-0,6%). Mức giảm hiện nay ở hầu hết các ngành, lĩnh vực kinh tế. Có 2 lĩnh vực tăng trưởng trong 2 tháng đầu năm, đó là tín dụng lĩnh vực bất động sản, tăng 0,23% so với cuối năm 2023, tín dụng đối với lĩnh vực chứng khoán, tăng 2,56% so với cuối năm 2023.

Theo đánh giá của đại diện các ngân hàng, tăng trưởng tín dụng thấp trong các tháng đầu năm là hiện tượng phổ biến. Bình quân tăng trưởng tín dụng 2 tháng đầu năm trong giai đoạn 2013 - 2023 là 0,56%. Tuy nhiên năm 2014 – 2018 và 2024 thì tốc độ tăng trưởng tín dụng trong 2 tháng đầu năm đều âm.

Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trên chủ yếu do yếu tố mùa vụ nhu cầu vốn tín dụng thường tăng cao vào dịp cuối năm và thời điểm trước Tết nguyên đán dẫn tới 2 tháng đầu năm khó tăng trưởng nhanh quy mô tín dụng. Bên cạnh đó cầu và sức hấp thụ vốn của nền kinh tế ở mức thấp, người dân thận trọng thật chặt chi tiêu cũng ảnh hưởng đến sản xuất và tiêu thụ hàng hóa. Do vậy, mặc dù ngành Ngân hàng nỗ lực triển khai rất nhiều giải pháp nhưng tín dụng vẫn tăng trưởng thấp.

Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú cho biết tốc độ giảm của tín dụng trong tháng 2 đã chậm lại

Chủ tịch HĐTV Agribank Phạm Đức Ấn cho biết, để góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ngay từ đầu năm nay, NHNN đã rất quyết liệt trong chỉ đạo để tăng trưởng tín dụng. “Có lẽ chưa bao giờ trong Quý I, ngoài Chỉ thị 01, NHNN còn tổ chức rất là nhiều cuộc gặp gỡ làm việc với một số tỉnh và các hiệp hội cũng như có rất nhiều văn bản chỉ đạo về tăng trưởng tín dụng”, ông Ấn nói.

Về phía Agribank, trên tinh thần chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cũng như NHNN, Agribank đã triển khai giảm lãi suất cho vay, tổ chức hội nghị quán triệt và triển khai các cơ chế ưu tiên thúc đẩy trong nội bộ ngân hàng; quyết liệt khuyến khích và tạo động lực cho các chi nhánh trong toàn bộ hệ thống nhằm tăng trưởng tín dụng ngay từ những ngày đầu năm 2024.

Chủ tịch HĐTV Agribank Phạm Đức Ấn cho biết Agribank quyết liệt triển khai các giải pháp, cơ chế ưu tiên thúc đẩy tăng trưởng tín dụng

Hiện nay Agribank cũng đang tích cực triển khai chương trình hỗ trợ khách hàng theo chỉ đạo của Chính phủ, NHNN như chương trình cho vay nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, cải tạo xây dựng lại chung cư cũ theo Nghị quyết 33 của Chính phủ. Hiện đã phê duyệt được 8 dự án với 2.470 tỷ đồng và dư nợ thực tế đến nay là 420 tỷ đồng. Với chương trình tín dụng ưu đãi lãi suất đối với lĩnh vực lâm thủy sản, năm 2023 đã triển khai 3.000 tỷ và tiếp tục mở rộng kéo dài chương trình tăng quy mô thêm 5.000 tỷ đồng nữa.

Cũng như nhiều ngân hàng, trong thời gian vừa qua, tín dụng vẫn có xu hướng giảm và đối với Agribank thì nó còn giảm hơn mức bình quân của cả hệ thống. Điều này cũng là do đặc thù, tính chất mùa vụ trong nông nghiệp, khách hàng đến vụ thu hoạch bán sản phẩm trả nợ ngân hàng, vay bán hàng phục vụ cho dịp Tết nguyên đán có tiền bán hàng trả nợ, thậm chí gửi tiền vào ngân hàng và chưa vào vụ gieo trồng nên chưa có nhu cầu về giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật nên chưa có nhu cầu vay vốn. Ngoài ra, với sức cầu yếu cả trong và ngoài nước, người dân thận trọng, thắt chặt chi tiêu, ảnh hướng đến sản xuất và tiêu thụ hàng hoá, từ đó tín dụng cũng không tăng trưởng được.

Một thực tế trong hoạt động của hệ thống ngân hàng thương mại là cạnh tranh rất quyết liệt, giảm lãi suất cho vay rất thấp đối với các khoản vay mới để thu hút khách hàng tốt, thậm chí cho vay để trả nợ các ngân hàng khác. Vì vậy, dẫn tới khả năng doanh nghiệp dịch chuyển từ vay ngân hàng này sang vay ngân hàng khác hoặc là đảo nợ cũ thành nợ mới để có lãi suất thấp hơn, điều này cũng dẫn đến thực tế là tăng trưởng tín dụng cũng chưa đạt yêu cầu.

Không chỉ về phía khách hàng, bản thân các TCTD nỗ lực cấp tín dụng để đạt được kết quả kinh doanh: dư nợ, doanh thu, lợi nhuận, giảm áp lực trả lãi tiền gửi. Chủ tịch HĐQT BIDV Phan Đức Tú cho biết, mỗi ngày BIDV chỉ trả lãi tiền gửi gần 300 tỷ đồng. Tổng giám đốc VPBank Nguyễn Đức Vinh cũng sốt ruột cho biết, bản thân ngân hàng là doanh nghiệp, đi huy động vốn để cho vay. Chính vì vậy, để tiền nằm trong ngân hàng cũng rất phí phạm. Bản thân các nhà băng rất muốn cho vay nhưng điều kiện để vay thì cần tính toán, sao cho an toàn và hiệu quả. Đơn cử tại VPBank đang có khoảng hơn 40.000 doanh nghiệp với hạn mức tín dụng là 240.000 tỷ đồng, tuy nhiên hiện nay chỉ giải ngân 60.000 tỷ đồng dù lãi suất cho vay đã giảm rất nhiều.

Phó Chủ tịch HĐQT HDBank Nguyễn Thị Phương Thảo cho rằng tăng trưởng tín dụng nên đi đôi với chính sách miễn giảm thuế, phí, "khoan thư sức dân"

Nhiều yếu tố hỗ trợ tăng trưởng tín dụng khởi sắc

Mặc dù còn nhiều thách thức ở phía trước, nhưng Phó Chủ tịch HĐQT HDBank Nguyễn Thị Phương Thảo cho rằng, thời điểm này Việt Nam đang đứng trước cơ hội tăng trưởng lớn với những bước tiến dài cho nền kinh tế. Tình hình địa chính trị quốc tế và nội lực mạnh mẽ của quốc gia là cơ hội cho Việt Nam. Chúng ta hãy nắm bắt cơ hội lúc này, thúc đẩy khả năng thu hút đầu tư của nền kinh tế nhất là đầu tư tư nhân, đi qua những biến động, tìm các giải pháp, sáng kiến bơm vốn cho nền kinh tế. Đây cũng là cơ hội lớn mạnh của ngành Ngân hàng.

Chủ tịch HĐQT BIDV Phan Đức Tú cho rằng, dư nợ tín dụng 02 tháng đầu năm của nền kinh tế tăng 12,14% so với cùng kỳ, nhưng có sụt giảm (0,72%) so với dư nợ cuối năm 2023 không quá quan ngại. Vì điều này phù hợp với xu hướng diễn biến thị trường, các nguyên nhân chúng ta hoàn toàn có thể khắc phục và nhìn từ quan hệ cung – cầu tín dụng cũng như các giải pháp chỉ đạo quyết liệt của Chỉnh phủ, NHNN Việt Nam, mục tiêu tăng trưởng tín dụng 15% có thể thực hiện được.

Về phía cung tín dụng có 5 yếu tố hỗ trợ đó là: chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, thúc đẩy tăng trưởng tín dụng của NHNN đã phát huy hiệu quả, thanh khoản của hệ thống dồi dào hơn. NHNN đã giao chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cả năm ngay từ đầu năm. Tiền gửi và nguồn huy động của các TCTD hiện nay khá lớn. Mặt bằng lãi suất liên tục giảm trong nửa cuối 2023 và đầu 2024, và kỳ vọng sẽ tiếp tục giảm và giữ ở mức thấp trong suốt 2024. Lãi suất thấp không chỉ giúp kích cầu tín dụng mà còn giúp các doanh nghiệp giảm chi phí vốn từ phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Theo đó, thị trường TPDN có cơ hội phục hồi tốt hơn trong năm 2024 góp phần gia tăng nguồn vốn trung dài hạn cho nền kinh tế.

Còn về phía cầu có một số yếu tố căn bản đang hỗ trợ như tình hình kinh tế vĩ mô liên tục được cải thiện, phục hồi theo xu hướng phát triển chỉ số sản xuất công nghiệp 02 tháng đầu năm tăng 5,74% so với mức giảm 6,32% cùng kỳ 2023; tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 113,96 tỷ USD tăng 18,6% so cùng kỳ 2023... Thị trường lao động, thị trường BĐS đang dần phục hồi, dự báo sẽ rõ nét hơn từ quý 2/2024. Qua đó kích thích nhu cầu tín dụng tín dụng xây lắp, sản xuất vật liệu xây dựng, tín dụng tiêu dùng, tín dụng nhà ở… Với xu hướng này, mục tiêu tăng trưởng GDP 6-6,5% sẽ đạt được; các động lực tăng trưởng sẽ phục hồi, theo đó nhu cầu tín dụng sẽ tăng nhanh.

Tổng giám đốc VPBank Nguyễn Đức Vinh đề xuất cần chú trọng hơn đến cầu tiêu dùng nội địa

Đồng quan điểm, ông Vinh cho rằng sự tăng trưởng chậm, thậm chí là giảm trong 2 tháng đầu năm không phải vấn đề lớn. Bởi việc này mang tính chất mùa vụ và nhu cầu, tăng trưởng trong thời gian tới sẽ rất nhiều và cơ hội rất lớn cho ngành ngân hàng. Theo ông Vinh, vấn đề đặt ra là có tiếp tục duy trì được tất cả các giải pháp để hỗ trợ không. Cần phải nhìn từ những thành công của Chính phủ trong thời gian vừa qua để có những giải pháp cụ thể, đi vào chi tiết. Trên cơ sở đó, ông Vinh đề nghị trong thời gian qua để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, các lĩnh vực đầu tư công, xuất khẩu… đều đã được đẩy mạnh. Song hiện tại có một lĩnh vực cần được chú trọng hơn đó là cầu tiêu dùng nội địa. “Chúng ta có nói đến nhưng thực sự chưa làm mấy. Cần có riêng chương trình của Chính phủ coi kích cầu tiêu dùng nội địa là vấn đề lớn”, ông Vinh nhấn mạnh.

Chỉ riêng chính sách tín dụng là chưa đủ

Riêng với ý kiến của đại Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa, liên quan đến cộng đồng 1 triệu khách hàng DNNVV Việt Nam đóng góp hơn 40% GDP, theo ông Vinh hiện đã có nhiều biện pháp, nhưng chưa đủ. Ông Vinh mong muốn là Nhà nước có một chương trình riêng để hỗ trợ bằng các chính sách tài khóa, bởi nếu chỉ riêng chính sách tín dụng thì không thể đủ.

Trước diễn biến kinh tế thế giới còn bất định, ông Ấn cho rằng, động lực tăng trưởng căn bản vẫn là giải quyết những vấn đề từ bên. Đó là những vấn đề liên quan đến đầu tư công, chính sách tài khóa,… từ đó có thể tạo động lực cho sản xuất kinh doanh đồng thời qua đó kỳ vọng vào thu nhập của người dân sẽ tăng lên sẽ làm giảm tâm lý phòng thủ, kích thích tiêu dùng, từ đó cầu tín dụng mới có khả năng tăng lên; hay vấn đề vướng mắc về pháp lý liên quan đến bất động sản và các thủ tục đầu tư xây dựng; vấn đề trách nhiệm và đạo đức công vụ…. Để xử lý triệt để vấn đề trên, theo ông Ấn cần có những cuộc khảo sát trực tiếp những vướng mắc điển hình để xử lý, từ đó đưa ra các giải pháp chung nhằm giải quyết nhanh những bất cập làm tăng cơ hội giải ngân cho hệ thống ngân hàng. Ngoài ra, Nhà nước cũng cần sớm có chính sách hỗ trợ khuyến khích đầu tư phát triển sản xuất đáp ứng yêu cầu cạnh tranh trong bối cảnh các tiêu chuẩn về môi trường ngày càng nghiêm ngặt của các nước nhập khẩu hàng hóa. Agribank cũng cam kết đồng hành có chính sách tín dụng ưu đãi với các doanh nghiệp để chuyển đổi xanh thành công.

Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng TS. Nguyễn Quốc Hùng khẳng định vốn tín dụng ngân hàng chỉ là dòng vốn bổ sung, không phải là chủ lực để giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn

Để giải quyết câu chuyện cung – cầu vốn, Chủ tịch Hiệp hội DNNVV Nguyễn Văn Thân cho rằng, việc hạ thấp điều kiện cho vay là không thể, vì điều này vi phạm luật quốc tế, vi phạm đảm bảo an toàn đồng vốn, cho nên phải tìm phương pháp khác. "Ngân hàng không phải là cơ quan duy nhất có thể để cho doanh nghiệp vay. Chúng ta có rất nhiều nguồn. Ví dụ vấn đề tài khóa. Chính sách tài khóa của chúng ta hiện nay có những gói cho vay 1%", đại diện Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa gợi ý và đề nghị Chính phủ nghiên cứu để có thể phát huy tối đa hiệu quả của những gói này. Có như vậy doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp nhỏ và vừa nói chung mới có thêm những nguồn để tiếp cận vốn. Theo ông Thân các quỹ hỗ trợ là công cụ rất là ý nghĩa để có thể giúp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa không đủ kiều kiện vay vốn ngân hàng. Mà doanh nghiệp này rất nhiều.

Chủ tịch Hiệp hội DNNVV Nguyễn Văn Thân cho rằng, việc hạ thấp điều kiện cho vay là không thể, vì điều này vi phạm luật quốc tế, vi phạm đảm bảo an toàn đồng vốn

Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng TS. Nguyễn Quốc Hùng cũng khẳng định vốn tín dụng ngân hàng chỉ là dòng vốn bổ sung, không phải là chủ lực để giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Do vậy chỉ sự nỗ lực riêng của ngành ngân hàng là chưa đủ, cần sự chung tay, tháo gỡ khó khăn của các Bộ, ngành, địa phương trong việc tiếp tục hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho cộng đồng doanh nghiệp, các tổ chức tín dụng. Trên cơ sở đó Hiệp hội Ngân hàng kiến nghị:

Thứ nhất đề nghị Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành liên quan, chính quyền địa phương phối hợp với ngành ngân hàng triển khai đồng bộ các giải pháp phục hồi kinh tế, tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp. Cụ thể như xúc tiến thương mại, hoàn thuế GTGT, và một số chương trình khác, đồng thời đẩy mạnh đầu tư công, kích cầu tiêu dùng.

Thứ hai là tháo gỡ khó khăn về mặt pháp lý, đặc biệt về đất đai, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đầu tư mới, mở rộng sản xuất kinh doanh theo tiến độ, đơn giản hóa quy trình đầu tư, thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh của người dân và doanh nghiệp.

Thứ ba là đề nghị Chính phủ cho phép ngân hàng có vốn nhà nước tăng vốn điều lệ, lợi nhuận và điều lệ để lại của các ngân hàng để giúp các tổ chức tín dụng tăng khả năng cấp tín dụng cho nền kinh tế.

Thứ tư nâng cao hiệu quả hoạt động của các quỹ bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, quỹ phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ để tăng khả năng tiếp cận tín dụng của các doanh nghiệp.

Thứ năm rà soát các quy định liên quan phát triển bền vững của thị trường vốn để sửa đổi, bổ sung cho phù hợp thực tiễn và theo thông lệ quốc tế, tạo niềm tin cho các nhà đầu tư.

Thứ sáu là xem xét ban hành, sửa đổi, bổ sung Nghị định 101 về thanh toán không dùng tiền mặt nhằm đẩy nhanh tốc độ chuyển đổi số một cách toàn diện của ngành ngân hàng.

Thứ bảy là trong phạm vi thẩm quyền trình Quốc hội xem xét không phạt vi phạm hành chính về thuế và tiền nộp chậm thuế GTGT với hoạt động SMC từ năm 2011 đến nay của các tổ chức tín dụng bởi lỗi gây ra không phải do các tổ chức tín dụng.

Thứ tám là phối hợp với ngành ngân hàng xử lý tội phạm trên không gian mạng, hội nhóm bùng nợ, khách hàng cố tình chây ì không trả nợ, tiếp tục triệt phá ổ nhóm tín dụng đen.

Thứ chín là rà soát Bộ luật Dân sự 2015 để sửa đổi, bổ sung theo hướng nâng cao trách nhiệm dân sự đối với người đi vay, đồng thời nghiên cứu, sửa đổi Luật Phá sản theo hướng cho phá sản đối với doanh nghiệp yếu kém, không còn khả năng phục hồi để giảm gánh nặng cho nền kinh tế.

Với NHNN tiếp tục cho phép tổ chức tín dụng cơ cấu nợ, giữ nguyên nhóm nợ với nợ gốc phát sinh từ năm 2023, kéo dài đến 31/12/2024 thay vì 30/6/2024…