Tạo mọi điều kiện tăng khả năng hấp thụ vốn cho nền kinh tế

Năm 2023 tiếp tục là một năm đầy khó khăn, thách thức đối với việc điều hành chính sách kinh tế vĩ mô, tiền tệ của Chính phủ. Lạm phát thế giới đã giảm, song còn ở mức cao khiến nhiều NHTW trên thế giới tiếp tục thắt chặt chính sách tiền tệ, đồng USD, giá dầu, giá vàng diễn biến phức tạp… là những yếu tố tác động tới kinh tế, tiền tệ của các nước, trong đó có Việt Nam. Ở trong nước, thị trường bất động sản, trái phiếu doanh nghiệp mặc dù có sự cải thiện nhờ điều hành quyết liệt của Chính phủ nhưng còn nhiều khó khăn, vướng mắc nên vẫn tạo áp lực từ nhiều chiều ảnh hưởng trực diện đến điều hành chính sách tiền tệ.

NHNN yêu cầu các TCTD tiếp tục tiết giảm chi phí, giảm lãi suất cho vay để hỗ trợ doanh nghiệp

Trên cơ sở phân tích, dự báo, NHNN tiếp tục điều hành chắc chắn, chủ động, linh hoạt chính sách tiền tệ; Bám sát diễn biến tình hình kinh tế vĩ mô trong nước và quốc tế, khi lạm phát được kiểm soát ở mức thấp. Dự báo sức ép lạm phát không lớn, mặc dù mặt bằng lãi suất thế giới vẫn ở mức cao nhưng NHNN đã mạnh dạn 4 lần điều chỉnh giảm các mức lãi suất điều hành, duy trì thanh khoản dồi dào để hỗ trợ các TCTD giảm lãi suất cho vay, đưa mặt bằng lãi suất cho vay mới trở về mức trước dịch Covid-19, giảm khoảng hơn 2% so với cuối năm 2022 tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và người dân.

Năm 2023, NHNN đã nới rộng hạn mức tín dụng, đưa ra thông điệp rõ ràng rằng chính sách tín dụng sẵn sàng hỗ trợ và mở rộng cho các doanh nghiệp. Để góp phần tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ người dân, doanh nghiệp tiếp cận tín dụng ngân hàng, NHNN khẩn trương ban hành và tổ chức triển khai Thông tư 02 cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ; ban hành Thông tư 06/2023/TT-NHNN... Mặc dù triển khai nhiều giải pháp quyết liệt nhưng đến hết năm 2023 tín dụng tăng khoảng 13,5%, thấp hơn so với mục tiêu đặt ra và so với mức 14,18% của năm 2022.

Tuy không đạt được mục tiêu đặt ra, nhưng có thể thấy ngành Ngân hàng đã rất nỗ lực triển khai các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp, nền kinh tế mới có được kết quả khả quan trong bối cảnh kinh tế đối mặt nhiều khó khăn. Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia TS. Lê Xuân Nghĩa đánh giá, từ đầu năm NHNN đã điều hành thị trường mở hết sức linh hoạt, trên cơ sở đó duy trì vững chắc thanh khoản của hệ thống ngân hàng. NHNN đã chủ động giảm lãi suất điều hành khi áp lực lạm phát có dấu hiệu giảm và khả năng hấp thụ vốn của doanh nghiệp khó khăn. Trên cơ sở đó các NHTM liên tục giảm lãi suất huy động có thêm dư địa tài chính giảm lãi suất cho vay. Mức lãi suất hiện tại là mức thấp nhất và kéo dài nhất trong vòng hơn 20 năm qua tạo cơ hội cho doanh nghiệp mở rộng đầu tư.

Mới đây, trong chuyến thăm chính thức New Zealand của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, GS. Neil Quigley, Hiệu trưởng Đại học Waikato, đồng thời là Chủ tịch Hội đồng thành viên Ngân hàng Dự trữ New Zealand cũng đánh giá cao những giải pháp và kết quả điều hành kinh tế vĩ mô, chính sách tiền tệ, kiểm soát lạm phát của Việt Nam và trên một số lĩnh vực, khía cạnh, Việt Nam còn làm tốt hơn nhiều nước phát triển. Đặc biệt, việc Việt Nam giảm lãi suất thời gian qua trong khi nhiều nước tăng lãi suất và Việt Nam có thể ưu tiên tăng trưởng sớm hơn nhiều nước cho thấy những chính sách điều hành rất đúng đắn.

Dư địa cho chính sách tiền tệ ngày càng hạn hẹp

Năm 2024, triển vọng kinh tế toàn cầu và thị trường quốc tế tiếp tục diễn biến phức tạp. Dù kinh tế Việt Nam được đánh giá vượt qua giai đoạn khó khăn nhất, nhưng vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Trong bối cảnh đó, NHNN chủ trương tiếp tục điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, kịp thời, hiệu quả phối hợp đồng bộ, hài hòa chặt chẽ với chính sách tài khóa và các chính sách vĩ mô khác để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát...

Ngay từ đầu năm, NHNN định hướng mức tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống khoảng 15%, có điều chỉnh phù hợp với diễn biến, tình hình thực tế. Khác với những năm trước NHNN đã giao hết toàn bộ chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng năm 2024 cho các TCTD, thông báo công khai nguyên tắc xác định để TCTD chủ động thực hiện tăng trưởng tín dụng nhằm cung ứng nguồn vốn tín dụng cho nền kinh tế. “Các mức lãi suất điều hành thời gian tới vẫn sẽ được giữ nguyên nhằm tạo điều kiện cho TCTD tiếp cận nguồn vốn từ NHNN với chi phí thấp để góp phần hỗ trợ nền kinh tế”, lãnh đạo NHNN khẳng định.

Trên thực tế từ đầu năm đến hết thời điểm này, có hơn 20 ngân hàng tiếp tục giảm lãi suất huy động tạo điều kiện giảm thêm lãi suất cho vay hỗ trợ khách hàng. Mặc dù đang rất nỗ lực triển khai nhiều giải pháp, nhưng hoạt động cho vay của các ngân hàng chưa có sự tăng trưởng như kỳ vọng. Hai tháng đầu năm tín dụng tăng trưởng chậm cho thấy nền kinh tế vẫn còn nhiều khó khăn, khả năng hấp thụ vốn yếu kém, nhu cầu đầu tư, tiêu dùng còn thấp. Chủ tịch HĐTV Agribank Phạm Đức Ấn cho biết, ngay từ đầu năm, Agribank đã chủ động tiếp tục hạ lãi suất cho vay, sau 8 lần hạ lãi vay vào năm ngoái. Dù vậy, hoạt động cho vay tăng rất chậm.

Trước tình hình này, ngay sau kỳ nghỉ tết Nguyên Đán, NHNN đã tổ chức hội nghị toàn Ngành nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, thúc đẩy tăng trưởng tín dụng. NHNN cũng yêu cầu các TCTD tiếp tục tiết giảm chi phí, giảm lãi suất cho vay để hỗ trợ doanh nghiệp. TS. Nguyễn Quốc Hùng - Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho rằng, yêu cầu về giảm lãi vay hỗ trợ doanh nghiệp là đúng. Song vấn đề đặt ra là phải xác định được doanh nghiệp muốn tiếp cận vốn là doanh nghiệp nào, vay vốn để làm gì, có đủ điều kiện vay vốn hay không... Về phía các NHTM đang đỏ mắt tìm khách vay. Những khách hàng tốt, có nhu cầu vay vốn, các ngân hàng đang "tranh nhau" cho vay với lãi suất tốt. Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp tư nhân đã suy kiệt sau 2 năm Covid-19. Nhiều doanh nghiệp có nhu cầu vay vốn, song sức khoẻ tài chính yếu kém, tài sản đảm bảo và đầu ra chưa có, nên ngân hàng không dám cho vay.

Dù đánh giá việc thiết lập một mặt bằng lãi suất thấp hơn sẽ tạo động lực cho người vay tiếp cận vốn ngân hàng, nhưng một Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia khuyến nghị: năm 2024 NHNN cần rất thận trọng trong việc hạ thêm lãi suất điều hành. Mặt bằng lãi suất huy động đang ở mức thấp kỷ lục, nên lãi suất giảm thêm có thể khiến dòng vốn huy động chảy sang các kênh đầu tư khác. Vấn đề mấu chốt khiến tín dụng tăng chậm hiện nay không phải do lãi suất, mà chủ yếu do sức cầu của nền kinh tế yếu.

Cần phải hiểu rằng, chính sách tiền tệ không phải cây đũa thần, việc điều hành cân bằng giữa tỷ giá, lãi suất hay kiểm soát lạm phát, tăng trưởng luôn là mong muốn của nhà điều hành. Nhưng trước bối cảnh thế giới ngày càng trở nên bất định, tác động xấu đến thị trường trong nước, vị chuyên gia này lưu ý cơ quan điều hành cần linh hoạt trong việc lựa chọn ưu tiên. “Về lâu dài, chính sách tiền tệ nên giữ vững sợi chỉ đỏ là theo đuổi mục tiêu kiểm soát lạm phát. Việc vay mượn tăng trưởng trong ngắn hạn sẽ phải trả giá bằng lạm phát gia tăng trong tương lai”, vị chuyên gia cảnh báo.

Để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giới chuyên môn cho rằng chỉ ngân hàng nỗ lực thông qua công cụ giảm lãi suất là chưa đủ, mà phải có sự hỗ trợ nhiều chính sách khác nhất là chính sách tài khoá khi dư địa cho chính sách tiền tệ không còn nhiều. Khi chính sách tài khoá được thực hiện tốt hơn, nền kinh tế được kích thích hơn nữa sẽ tạo động lực để tăng trưởng tín dụng cũng như hoạt động dịch vụ ngân hàng sôi động hơn. Đó cũng sẽ là điều kiện để có thể tạo thêm dư địa cho chính sách tiền tệ phát huy hiệu quả tốt hơn. Theo đó, vị chuyên gia này đề nghị cần tiếp tục thực hiện tốt chính sách giảm thuế, thúc đẩy giải ngân đầu tư công… Chính phủ phải tháo gỡ các khó khăn, bất cập về cơ chế chính sách đầu tư cần được rút gọn về trình tự đầu tư. Nếu quá thận trọng sẽ khó có sự đột phá trong kích cầu tiêu dùng sản xuất, xuất khẩu…