Thương mại điện tử đang phát triển với tốc độ nhanh chóng, tạo ra một môi trường kinh doanh sôi động và đa dạng. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển này là những thách thức lớn trong việc quản lý thuế, đặc biệt khi lượng giao dịch ngày càng tăng mạnh và khó kiểm soát. Trước tình hình này, Bộ Tài chính đã đưa ra đề xuất yêu cầu các sàn thương mại điện tử phải chịu trách nhiệm khai báo và nộp thuế thay cho người bán hàng.

Đề xuất này nhắm tới việc cải thiện tính minh bạch trong giao dịch trực tuyến và giảm thiểu thất thu thuế. Tuy nhiên, cũng có nhiều ý kiến trái chiều về hiệu quả và tính khả thi của biện pháp này.

Doanh thu thuế từ thương mại điện tử trong 9 tháng năm 2024 đã đạt trên 80 nghìn tỷ đồng.

Thị trường thương mại điện tử phát triển vượt bậc với hàng triệu giao dịch diễn ra mỗi ngày trên các nền tảng lớn như Shopee, Lazada, Tiki và các nền tảng quốc tế như Amazon, Alibaba... Điều này đặt ra một thách thức lớn đối với cơ quan thuế trong việc kiểm soát và theo dõi doanh thu từ các giao dịch. Mỗi cá nhân hoặc doanh nghiệp bán hàng có thể hoạt động trên nhiều kênh bán hàng trực tuyến khác nhau, dẫn đến việc doanh thu có thể bị phân tán và khó kiểm soát. Một người bán có thể thực hiện hàng ngàn giao dịch trong một tháng, nhưng việc xác định chính xác số doanh thu và thu nhập chịu thuế của họ lại là một bài toán phức tạp.

Vấn đề lớn nhất mà cơ quan thuế phải đối mặt là việc thiếu minh bạch trong khai báo thu nhập của người bán hàng trên các sàn thương mại điện tử. Nhiều người bán có thể khai báo thu nhập thấp hơn thực tế để tránh phải nộp thuế cao. Hơn nữa, các nhà bán hàng nhỏ lẻ hoặc cá nhân thường không có hệ thống kế toán chuyên nghiệp, dẫn đến việc khai báo không chính xác. Điều này khiến cho lượng thuế thu về từ các giao dịch thương mại điện tử thấp hơn nhiều so với thực tế.

Ông Đặng Ngọc Minh, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thuế cho biết, các quy định này nhằm tăng hiệu quả quản lý thuế, đặc biệt với thương mại điện tử. Qua khảo sát thì lãnh đạo các doanh nghiệp thương mại điện tử đều khẳng định nếu chính sách được ban hành, họ có thể thực hiện được việc khai, nộp thay cá nhân bán hàng trên sàn.

Bên cạnh đó, thương mại điện tử không chỉ giới hạn trong phạm vi quốc gia mà còn có tính chất xuyên biên giới. Việc mua sắm từ các nền tảng quốc tế như Amazon, eBay, Alibaba đã trở thành một xu hướng phổ biến. Điều này không chỉ làm phức tạp thêm việc quản lý thuế trong nước mà còn mở ra các lỗ hổng trong việc thu thuế đối với các giao dịch quốc tế. Các sản phẩm nhập khẩu thường không được khai báo đầy đủ, dẫn đến việc thất thu thuế nhập khẩu và thuế giá trị gia tăng (VAT).

Chính vì vậy, việc yêu cầu các sàn thương mại điện tử như Shopee, Tiki, Lazada chịu trách nhiệm khai báo và nộp thuế thay cho người bán sẽ giúp tăng cường tính minh bạch. Các sàn thương mại điện tử có khả năng thu thập và lưu trữ chi tiết dữ liệu giao dịch, từ đó cung cấp thông tin chính xác về doanh thu của từng người bán cho cơ quan thuế. Điều này giúp cơ quan thuế có cơ sở để kiểm tra và đối chiếu số liệu, đảm bảo rằng tất cả các giao dịch đều được khai báo và đóng thuế đầy đủ.

Khi các sàn thương mại điện tử chịu trách nhiệm thu và nộp thuế thay người bán, nguy cơ thất thu thuế sẽ giảm đi đáng kể. Điều này đặc biệt quan trọng khi lượng giao dịch trực tuyến không ngừng tăng và các cơ quan thuế không có đủ nguồn lực để giám sát mọi hoạt động kinh doanh nhỏ lẻ.

Các sàn thương mại điện tử, với vai trò trung gian, có thể đảm bảo rằng các khoản thuế được nộp đúng thời hạn và chính xác, từ đó tạo ra nguồn thu thuế ổn định và đáng tin cậy.

Đồng thời, đề xuất này sẽ làm đơn giản hóa quy trình thu thuế. Thay vì phải yêu cầu từng cá nhân hoặc doanh nghiệp nhỏ lẻ tự khai báo và nộp thuế, cơ quan thuế chỉ cần làm việc với một số ít các sàn thương mại điện tử lớn. Điều này giúp tiết kiệm đáng kể thời gian và nguồn lực, đặc biệt khi các giao dịch nhỏ lẻ có thể khó theo dõi nếu chỉ dựa vào khai báo của người bán, ông Minh cho biết thêm.

Các sàn thương mại điện tử khai báo và nộp thuế thay cho người bán sẽ giúp tăng cường tính minh bạch

Tuy nhiên, việc yêu cầu các sàn thương mại điện tử chịu trách nhiệm khai và nộp thuế thay người bán không phải là một nhiệm vụ dễ dàng. Điều này đòi hỏi các sàn phải đầu tư mạnh mẽ vào hệ thống công nghệ, hạ tầng dữ liệu và các quy trình vận hành mới để đảm bảo rằng thuế được thu và nộp đúng cách. Chi phí vận hành gia tăng có thể khiến các sàn thương mại điện tử phải tăng phí dịch vụ đối với người bán, điều này có thể gây ảnh hưởng đến lợi nhuận của cả sàn và người bán.

Theo đại diện Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), Nghị định 52 quy định sàn thương mại điện tử là website, ứng dụng cho phép tổ chức, cá nhân mua bán hàng hóa, dịch vụ trên đó. Do đó, họ không phải đối tượng thuộc các trường hợp là tổ chức, cá nhân chi trả thu nhập, theo Luật Thuế thu nhập cá nhân.

Còn theo Luật Thuế VAT, người nộp thuế là tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu hàng hóa chịu thuế. Luật này cũng chưa cho phép khấu trừ, quyết toán, hoàn thuế VAT với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh. Đề xuất của nhà chức trách đưa ra không khả thi, dẫn đến thiệt thòi cho hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh trong trường hợp nộp thừa thuế.

Một thách thức khác là việc xác định chính xác doanh thu chịu thuế của từng người bán. Nhiều người bán hàng có thể hoạt động trên nhiều kênh khác nhau và các sàn thương mại điện tử không phải lúc nào cũng nắm rõ được toàn bộ doanh thu từ các kênh này. Điều này dẫn đến rủi ro về việc thu thuế không chính xác, có thể gây ra tình trạng thiếu thu hoặc thu quá mức, từ đó tạo ra bất mãn trong cộng đồng người bán.

Việc yêu cầu các sàn thương mại điện tử chịu trách nhiệm khai và nộp thuế thay người bán không phải là một nhiệm vụ dễ dàng

Đối với các nhà bán lẻ nhỏ, đặc biệt là những người sử dụng thương mại điện tử như một nguồn thu nhập phụ, việc bị thu thuế một cách tự động từ sàn thương mại điện tử có thể được coi là không công bằng. Họ có thể cảm thấy bị áp lực về việc nộp thuế, trong khi lợi nhuận không đáng kể. Nếu không có các biện pháp bảo vệ như miễn thuế cho các hộ kinh doanh nhỏ hoặc các cơ chế giảm thuế, điều này có thể dẫn đến tình trạng người bán rời bỏ nền tảng hoặc giảm sự hiện diện của họ trên các sàn thương mại điện tử.

Chính vì vậy, cần phải có các giải pháp tiềm năng để tối ưu hóa quản lý thuế thương mại điện tử đó là sử dụng các công nghệ tiên tiến như dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo. Các công cụ này có thể giúp cơ quan thuế theo dõi, phân tích và phát hiện các hành vi khai báo sai lệch hoặc gian lận. Hệ thống có thể tự động phát hiện các giao dịch bất thường hoặc mô hình hoạt động kinh doanh không phù hợp, từ đó giúp cơ quan thuế thực hiện kiểm tra và thu thuế một cách hiệu quả hơn. Đồng thời, để quản lý thuế hiệu quả đối với các giao dịch thương mại điện tử xuyên biên giới, Việt Nam cần tăng cường hợp tác quốc tế. Việc phối hợp với các quốc gia khác trong việc chia sẻ thông tin và kinh nghiệm quản lý thuế thương mại điện tử sẽ giúp ngăn chặn các lỗ hổng về thuế. Các cơ chế hợp tác có thể bao gồm trao đổi thông tin về người bán quốc tế, chia sẻ dữ liệu giao dịch xuyên biên giới, và thiết lập các quy định chung về thuế cho thương mại điện tử.

Quản lý thuế trong thương mại điện tử là một vấn đề phức tạp và đầy thách thức. Đề xuất yêu cầu các sàn thương mại điện tử khai báo và nộp thuế thay người bán là một bước tiến quan trọng trong việc tăng cường hiệu quả quản lý thuế, giảm thiểu thất thu thuế và tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch hơn. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, cần có sự đồng bộ giữa các bên liên quan, từ cơ quan thuế, các sàn thương mại điện tử đến người bán hàng. Ngoài ra, việc áp dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến và thúc đẩy hợp tác quốc tế sẽ giúp quản lý thuế thương mại điện tử trở nên hiệu quả và bền vững hơn trong tương lai.