Thu hẹp khoảng cách tiếp cận dịch vụ xã hội của người di cư
Báo cáo cho biết có ít nhất 5,6 triệu người tại địa bàn khảo sát (gồm TP. HCM, Hà Nội, Đà Nẵng, Bình Dương và Đắk Nông) hiện không có hộ khẩu thường trú ở nơi họ cư trú (và chỉ đăng ký tạm trú), trong đó có 36% dân cư ở TP. HCM và 18% ở Hà Nội.
Trong đó, đa số làm việc ở khu vực tư nhân, phần lớn trong lĩnh vực chế tạo, và chiếm tới 3/4 tổng số lao động trong các DN có vốn đầu tư ở nước ngoài ở các tỉnh thành khảo sát.
Theo ông Vũ Hoàng Linh, chuyên gia của WB, những rào cản do hộ khẩu gây ra ảnh hưởng tới trẻ em, tới quyền lợi về bảo hiểm y tế, giáo dục, làm hạn chế khả năng thay đổi địa vị xã hội của các thế hệ tương lai.
“Hiện chỉ còn rất ít nước duy trì hệ thống đăng ký hộ gia đình, trong đó gắn với việc cung cấp các dịch vụ xã hội và hạn chế thay đổi nơi cư trú” - ông Linh cho biết.
“Nghiên cứu này chỉ ra rằng hệ thống hộ khẩu tạo ra bất bình đẳng cơ hội cho người dân Việt Nam” - ông Achim Fock, Quyền Giám đốc Quốc gia WB tại Việt Nam nhận định và cho biết. “Cần có các cải cách hơn nữa để đảm bảo là người nhập cư có được khả năng tiếp cận trường học, chăm sóc y tế và việc làm ở khu vực công như những người khác. Điều này sẽ khuyến khích người dân di cư tới các thành phố và sẽ đóng góp cho tăng trưởng kinh tế cũng như chuyển đổi cơ cấu của Việt Nam”.
Hệ thống hộ khẩu ra đời từ 50 năm trước như là một biện pháp nhằm đảm bảo an ninh trậ tự xã hội, kế hoạch hóa kinh tế và quản lý di cư. Ngày nay, người dân có những quan điểm khác nhau về hệ thống hộ khẩu, và đa số đều cho rằng hệ thống này cần được nới lỏng hơn do đã hạn chế quyền lợi của người di cư và tạo cơ sở cho tiêu cực tham nhũng.
Ông Đặng Nguyên Anh, Phó Chủ tịch VASS nhận định, ngày nay, hệ thống đăng ký hộ khẩu không còn phù hợp trong điều hành và quản lý xã hội ở Việt Nam, vốn đang trải qua những thay đổi lớn theo định hướng đổi mới và hội nhập quốc tế.
“Hệ thống này cần được thay thế bởi một công cụ hiện đại và khoa học hơn, thông qua đó tạo điều kiện dễ dàng và hòa nhập hơn cho cuộc sống người dân” - ông Đặng Nguyên Anh nói.