Theo đánh giá của Tổ chức Du lịch thế giới, số lượng khách tham gia vào loại hình du lịch nông thôn, sinh thái chiếm 10% và doanh thu khoảng 30 tỷ USD. Tỷ lệ tăng hàng năm từ 10 - 30%, trong khi du lịch truyền thống chỉ tăng trung bình 4%/năm. Du lịch nông thôn khá đa dạng, tuy nhiên tại Việt Nam, các loại hình du lịch nông thôn mới chỉ là là du lịch nông nghiệp, du lịch cộng đồng và du lịch sinh thái.

Ông Nguyễn Minh Tiến, Chánh Văn phòng Điều phối Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới Trung ương cho biết, tính đến nay, cả nước có trên 1.300 khu, điểm du lịch thuộc các địa phương quản lý, trong đó có khoảng 70% là các điểm du lịch thuộc khu vực nông thôn. Hiện có 37 tỉnh, thành phố với 73 tuyến du lịch có dẫn khách đến các điểm du lịch nông thôn, có 365 điểm du lịch nông thôn.

Ảnh minh họa

Thời gian qua, phát triển du lịch chủ yếu dựa trên khai thác giá trị văn hóa, sinh thái nông nghiệp, nông thôn tại nhiều địa phương, hình thành hệ thống điểm đến, sản phẩm du lịch phong phú, đặc thù trải dài từ Bắc vào Nam, từng bước đáp ứng nhu cầu tham quan, trải nghiệm của du khách.

Các sản phẩm du lịch nông thôn đang khai thác tập trung vào giá trị cảnh quan sinh thái nông thôn, hoạt động sản xuất nông nghiệp, giá trị văn hóa truyền thống của khu vực, sản phẩm nghỉ dưỡng nông thôn chất lượng cao…

Hoạt động du lịch nông thôn đã có những đóng góp tích cực cho cả ngành du lịch và khu vực nông nghiệp, nông thôn phát triển. Nhiều tour du lịch nông thôn độc đáo, hấp dẫn, trở thành thương hiệu để thu hút khách du lịch trong và ngoài nước, điển hình như tour du lịch miệt vườn sông nước Đồng bằng sông Cửu Long, tour thưởng ngoạn phong cảnh ruộng bậc thang mùa lúa chín ở vùng cao Tây Bắc… Nhiều địa phương như Lào Cai, Sơn La, Đồng Tháp, Bến Tre, Hòa Bình, Hà Giang, Tiền Giang, Quảng Nam, Thừa Thiên - Huế… đã trở thành điểm đến có các sản phẩm du lịch nông thôn tiêu biểu.

Trong bối cảnh Việt Nam vẫn là nước nông nghiệp, với gần 65,6% dân số sống ở nông thôn, phát triển kinh tế du lịch nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới sẽ là xu thế tất yếu, trong mối quan hệ hữu cơ, có tác động tương hỗ lẫn nhau.

Nhằm góp phần nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn trong bối cảnh diện tích đất nông nghiệp tiếp tục bị thu hẹp, cần phải đa dạng hóa ngành nghề sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, trong đó phát triển du lịch là một hướng đi mới, góp phần phát huy lợi thế, giá trị khác biệt của nông nghiệp, nông thôn và nông dân; đồng thời theo đúng định hướng chuyển từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp theo hướng “tích hợp đa ngành”. Quan trọng hơn, còn tạo thêm việc làm và thu nhập cao cho người nông dân.

Phát triển du lịch nông thôn được xác định là một trong những giải pháp căn cơ, động lực thúc đẩy xây dựng nông thôn mới bền vững. Ở chiều ngược lại nông thôn mới là nền tảng hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển đa dạng, bền vững của du lịch.

Thực tế đã minh chứng, du lịch nông thôn phát triển, đi kèm với đó là cơ sở hạ tầng đường làng, thôn, bản được nâng cấp, hoàn thiện sạch, đẹp; công tác bảo tồn kiến trúc, giá trị văn hóa bản địa, làng nghề truyền thống… được phát huy cao độ sẽ hỗ trợ đắc lực cho công cuộc xây dựng nông thôn mới bền vững thông qua việc nâng cao thu nhập và sinh kế của người dân nông thôn; thúc đẩy tiêu thụ đặc sản nông nghiệp - OCOP (Chương trình mỗi xã một sản phẩm)...

Tuy nhiên, loại hình du lịch này đang đối mặt với nhiều khó khăn, hạn chế, cộng với những ảnh hưởng tiêu cực từ đại dịch Covid. Số lao động tham gia vào lĩnh vực du lịch nông thôn chưa nhiều, phần lớn tập trung vào các trung tâm du lịch lớn như Quảng Ninh, Thừa Thiên - Huế… với quy mô hoạt động nhỏ, do các doanh nghiệp, hộ gia đình, tổ hợp tác cung cấp. Thị trường khách chủ yếu là khách trong nước (ngoại tỉnh) và khách tại chỗ (trong tỉnh). Mô hình tổ chức du lịch nông thôn chủ yếu mang tính chất tự phát.

Mặc dù được đánh giá là có nhiều tiềm năng, song hình thức du lịch này vẫn chủ yếu được lồng ghép vào các chương trình phát triển và các chính sách đặc thù của từng địa phương, chưa có chính sách tổng thể cho phát triển ở cấp quốc gia. Công tác quy hoạch cho du lịch cộng đồng, làng nghề, trang trại sinh thái gần như chưa có.

Trong Chiến lược Phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) chủ trì, phối hợp với Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) lồng ghép nội dung phát triển du lịch nông thôn vào Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới.

Bên cạnh đó, quy hoạch phát triển du lịch nông thôn cần đồng bộ với quy hoạch xây dựng nông thôn mới, hướng đến khai thác sự khác biệt về văn hóa, cảnh quan sinh thái để tạo những sản phẩm mới, hấp dẫn thị trường; đa dạng hóa sản phẩm để đa dạng các trải nghiệm, thu hút và tăng chi tiêu, kéo dài thời gian lưu trú của du khách cả trong và ngoài nước.

Ông Đoàn Văn Việt, Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL nhấn mạnh, cần tập trung đánh giá về tiềm năng, thế mạnh riêng, làm rõ những khác biệt ở mỗi vùng miền để có mô hình phù hợp, sản phẩm đặc trưng cũng như tăng cường giữ gìn những giá trị truyền thống của các vùng nông thôn.