Ông đánh giá ra sao sự phát triển của công cụ xếp hạng tín nhiệm tại Việt Nam?

Trên thế giới, công cụ xếp hạng tín nhiệm đã được phát triển nhiều thập kỷ qua. Nhưng ở Việt Nam nhu cầu xếp hạng tín nhiệm của doanh nghiệp vẫn thấp. Nguyên do trình độ phát triển của thị trường cũng như cơ chế chính sách liên quan, sự hiểu biết và nhận thức của doanh nghiệp còn hạn chế. Trong thời gian dài, hầu hết tổ chức phát hành, nhà đầu tư trong nước chưa có thói quen tiếp cận với dịch vụ xếp hạng tín nhiệm nên nhu cầu trong phát hành hay giao dịch trên thị trường còn thấp. Hơn thế việc xếp hạng tín nhiệm phát sinh thêm thời gian, thủ tục, chi phí dẫn đến việc sử dụng dịch vụ này còn hạn chế.

Tuy nhiên cũng phải ghi nhận, trong thời gian qua một số tổ chức phát hành lớn như NHTM, doanh nghiệp tư nhân lớn đã chủ động sử dụng dịch vụ định hạng tín nhiệm của Moody’s, S&P… Qua tìm hiểu từ thực tế, tôi biết có ngân hàng đã sử dụng dịch vụ của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm hàng đầu thế giới từ 20 năm nay. Bởi tầm hoạt động của ngân hàng đó không chỉ giới hạn ở trong nước mà tiếp cận vốn của nhà đầu tư nước ngoài. Họ nhận thức được khi làm việc, nhà đầu tư nước ngoài yêu cầu định hạng tín nhiệm nói riêng, yêu cầu tính minh bạch trong hoạt động doanh nghiệp nói chung là yếu tố vô cùng quan trọng. Đó cũng là một yếu tố xuyên suốt trong quá trình xây dựng hình thành văn hóa, hình ảnh minh bạch chuyên nghiệp của doanh nghiệp. Từ đó giúp doanh nghiệp tiếp cận thị trường vốn tốt hơn, nhanh hơn với chi phí vốn thấp, quy mô huy động vốn lớn.

Chính vì vậy, trong thời gian qua, các tổ chức phát hành hàng đầu thị trường như NHTM rất chủ động sử dụng dịch vụ định hạng tín nhiệm của các công ty tín nhiệm hàng đầu của quốc tế chứ không phải mới sử dụng dịch vụ của một số công ty xếp hạng tín nhiệm ở trong nước thời gian gần đây.

Như ông vừa nói, ngân hàng là một trong những tổ chức tiên phong sử dụng công cụ xếp hạng tín nhiệm. Theo ông vì sao ngân hàng coi trọng việc này?

Một vấn đề quan trọng hàng đầu đối với hoạt động ngân hàng đó là phải đảm bảo hiệu quả khoản vay đã huy động. Muốn cho vay hiệu quả, ngân hàng phải có thông tin minh bạch đánh giá đúng, trúng tình hình hoạt động của tổ chức đi vay, đối tác mà ngân hàng cung cấp sản phẩm dịch vụ cho họ. Thông thường tại ngân hàng đều có bộ phận chấm điểm tín dụng để đánh giá năng lực trả nợ vay của khách hàng tùy theo từng đối tượng với quy mô khác nhau. Nhưng việc có thêm các tổ chức xếp hạng tín nhiệm đánh giá độc lập, chuyên nghiệp cao, va chạm thị trường nhiều sẽ giúp cho ngân hàng có thêm kênh thông tin chất lượng để đánh giá tính minh bạch, sự chuyên nghiệp, năng lực trả nợ của khách hàng. Để từ đó ngân hàng ra quyết định cho vay phù hợp với từng đối tượng khách hàng và giúp nâng chất lượng tín dụng, gia tăng hiệu quả trong hoạt động kinh doanh.

Bản thân các ngân hàng đều hoạt động theo tiêu chuẩn cao hơn với các doanh nghiệp lĩnh vực khác nhưng thông tin mà họ chủ động đưa ra mức độ tin cậy vừa phải. Song nếu có tổ chức xếp hạng tín nhiệm đánh giá độc lập khách quan, thông tin minh bạch sẽ tăng sự tin cậy, nâng uy tín của ngân hàng trong huy động vốn trên thị trường cả trong nước và quốc tế. Điều này rất quan trọng đối với các ngân hàng.

Ở nhiều nước, các công ty xếp hạng tín nhiệm còn tư vấn cho các ngân hàng xây dựng xếp hạng tín nhiệm nội bộ phân loại từng đối tượng khách hàng để có chính sách kinh doanh, sản phẩm dịch vụ phù hợp, đảm bảo hài hòa lợi ích giữa ngân hàng và khách hàng.

Về phía các doanh nghiệp, theo ông giải pháp nào để thúc đẩy doanh nghiệp sử dụng nhiều hơn xếp hạng tín nhiệm trong hoạt động phát hành trái phiếu?

xếp hạng tín nhiệm là tiền đề để đảm bảo thị trường trái phiếu nói riêng và thị trường vốn nói chung phát triển bền vững. Tổ chức xếp hạng tín nhiệm có vai trò là “bên thứ ba” giám sát tính minh bạch của thị trường. Phát triển các định chế này không chỉ giúp tăng tính minh bạch cho thị trường, giúp nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro mà còn tốt cho chính tổ chức phát hành. Vì vậy theo tôi, việc chúng ta hình thành nên xếp hạng tín nhiệm trong nước là yếu tố cần thiết.

Như chia sẻ ở trên, các tổ chức lớn của Việt Nam đang sử dụng xếp hạng tín nhiệm của các công ty hàng đầu thế giới. Nhưng họ đều là doanh nghiệp lớn của Việt Nam có uy tín, năng lực tài chính tốt mới có thể tiếp cận được. Còn với các doanh nghiệp ở quy mô nhỏ hơn cũng có nhu cầu xếp hạng tín nhiệm để nâng dần tính minh bạch trong hoạt động, nhưng năng lực tài chính cũng như phạm vi tiếp cận thị trường của họ ở quy mô hẹp hơn. Đối với những doanh nghiệp như vậy tiếp cận công ty xếp hạng tín nhiệm trong nước phù hợp hơn.

Trên cơ sở hình thành khuôn khổ pháp lý đầy đủ hơn cho hoạt động công ty XNTH ở trong nước, chúng ta cần bổ sung cơ chế chính sách khác có liên quan để hướng doanh nghiệp phải nâng cao tính minh bạch, trách nhiệm trên thị trường. Chẳng hạn doanh nghiệp muốn được phát hành trái phiếu ra công chúng để huy động vốn của tất cả các thành phần trong nền kinh tế thì phải có trách nhiệm minh bạch thông qua xếp hạng tín nhiệm. Nếu không đảm bảo tính minh bạch thì doanh nghiệp không được phép huy động vốn.

Tôi cho rằng, với định hướng trên sẽ dần hình thành văn hóa sử dụng xếp hạng tín nhiệm trong quá trình phát triển thị trường trái phiếu của Việt Nam. Tôi chia sẻ ví dụ khá thú vị của Malaysia. Vào năm 1993-1994 nước này đưa ra yêu cầu tất cả các tổ chức phát hành trái phiếu phải xếp hạng tín nhiệm. Chính sách này không chỉ áp dụng đối với tổ chức phát hành mà kể cả với các nhà đầu tư, tổ chức trung gian trên thị trường. Cứ khi huy động vốn trên thị trường tài chính các tổ chức đó phải thực hiện xếp hạng tín nhiệm để đảm bảo tính minh bạch, độc lập trong đánh giá các giao dịch.

Tới năm 2017, nước này bỏ quy định bắt buộc trên mà để doanh nghiệp tự quyết định có cần xếp hạng tín nhiệm hay không. Mặc dù không còn quy định bắt buộc nhưng xếp hạng tín nhiệm trở thành văn hóa của các doanh nghiệp tại Malaysia. Doanh nghiệp nào muốn tổ chức phát hành tự động thực hiện xếp hạng tín nhiệm. Bởi họ thấy cần phải minh bạch thông tin. Nếu không minh bạch, họ không tiếp cận được thị trường vốn; Hoặc có thể tiếp cận được nhưng khó hơn, mất nhiều thời gian và quy mô nhỏ với chi phí cao hơn.

Xin cảm ơn ông!