Số liệu CPI 2 tháng đầu năm nay cho thấy điều gì và dự báo của ông về khả năng kiểm soát lạm phát trong cả năm nay?

Tháng 1 và tháng 2 có nhiều ngày nghỉ lễ, nhất là Tết Nguyên đán cổ truyền năm nay diễn ra trọn trong tháng 2, nhu cầu mua bán chuẩn bị cho tết tăng, tổng cầu tăng nên giá tăng. Đây là quy luật mùa vụ năm nào cũng diễn ra vào hai tháng đầu năm, do đó CPI tăng là điều bình thường. Sau đó sang tháng 3, tháng 4, CPI chỉ tăng nhẹ, thậm chí có thể giảm. Thường vào tháng 3, CPI sẽ giảm khá mạnh so với tháng 2, kéo theo CPI bình quân 3 tháng sẽ thấp hơn bình quân của 2 tháng.

Chủ động nguồn cung thực phẩm trong nước để giảm áp lực tăng giá

Xét cả các yếu tố trong và ngoài nước, tôi cho rằng khả năng kiểm soát lạm phát năm 2024 như mục tiêu đặt ra là khả thi. Bởi, áp lực từ lạm phát cầu kéo (nhu cầu tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ của thị trường gia tăng một cách nhanh chóng khiến giá cả bị đẩy lên cao) không lớn do tổng cầu thế giới và trong nước nhiều khả năng chưa phục hồi mạnh mẽ như mong đợi. Bên cạnh đó, sự chủ động và nguồn cung dồi dào về lương thực, thực phẩm trong nước - nhóm hàng chiếm tỷ trọng lớn trong chi tiêu dùng của người dân và ảnh hưởng lớn trong CPI, giúp giảm áp lực tăng giá.

Trong khi đó, Chính phủ luôn nhấn mạnh và kiên định việc thực hiện nhất quán mục tiêu ưu tiên cho tăng trưởng gắn với ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế. Điều này vừa giúp tạo dựng niềm tin cho cộng đồng doanh nghiệp phục hồi và phát triển sản xuất, đồng thời giúp làm giảm lạm phát kỳ vọng. Cùng với đó, một số chính sách hỗ trợ về thuế vẫn tiếp tục được áp dụng trong năm 2024; lạm phát toàn cầu tiếp tục xu hướng hạ nhiệt cũng sẽ giúp giảm áp lực “nhập khẩu” lạm phát… Với các yếu tố giúp kiềm chế lạm phát như vậy cùng sự chỉ đạo, điều hành quyết liệt của Chính phủ; tổng cầu tiêu dùng chưa có dấu hiệu khởi sắc mạnh nên mục tiêu kiểm soát lạm phát năm 2024 theo tôi hoàn toàn khả thi.

Nhưng hiện nay mới chưa hết quý I nên vẫn còn đó những áp lực lạm phát. Trong các yếu tố có thể gây áp lực năm nay, ông thấy lo ngại nhất ở yếu tố nào?

Đúng vậy, chúng ta vẫn không thể chủ quan. Xu hướng lạm phát từ nay đến cuối năm vẫn chịu nhiều sức ép bởi các áp lực còn hiện hữu đến từ cả trong và ngoài nước. Ngoài nước, lạm phát, lãi suất còn cao và USD vẫn trong xu thế mạnh lên chứ khó giảm nhanh như kỳ vọng cuối 2023, là một trong những nguyên nhân dẫn đến áp lực tỷ giá trong nước; nguy cơ giá dầu mỏ và hàng hóa nguyên liệu cơ bản tăng giá; căng thẳng địa chính trị và gián đoạn các tuyến vận chuyển… Trong nước, giá điện biến động theo chiều hướng tăng; giá gạo tăng theo giá xuất khẩu (đặc biệt trong bối cảnh các nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới như Ấn Độ, Nga, UAE có thể tiếp tục có các hạn chế, cấm xuất khẩu gạo để đảm bảo an ninh lương thực); điều chỉnh giá các mặt hàng dịch vụ do Nhà nước quản lý…

Trong năm 2023, Tập đoàn Điện lực Việt Nam đã hai lần tăng giá điện với tổng mức tăng 7,5% sẽ tác động tới chi phí sản xuất và giá bán sản phẩm của doanh nghiệp trong năm 2024. Cùng với đó, áp lực giá điện tiếp tục tăng trong năm 2024; hiện tượng thời tiết cực đoan; dự báo nhu cầu sử dụng điện cho sản xuất và tiêu dùng thời gian tới sẽ tiếp tục tăng cao nhất là khi thời tiết chuyển sang mùa hè… sẽ đẩy chỉ số giá điện sinh hoạt tăng, tạo áp lực khá lớn cho lạm phát.

Chưa hết, ở Việt Nam hiện nay, tín dụng bơm ra mạnh (dự kiến tăng trưởng tín dụng khoảng 15% cả năm và room tín dụng này đã mở hết), trong đó có khuyến khích tăng tín dụng cho vay tiêu dùng (trong khi lãi suất tiết kiệm đã xuống rất thấp) thì đó là một yếu tố vô hình trung có thể gây ra lạm phát kỳ vọng dù thực tế đến nay tín dụng vẫn tăng trưởng chậm khi sức hấp thụ vốn còn yếu, do thị trường đầu ra trong và ngoài nước còn khó khăn.

Trên cơ sở diễn biến lạm phát 2 tháng vừa qua và các thách thức như vậy, ông có khuyến nghị gì để đạt được mục tiêu kiểm soát lạm phát năm nay?

Tôi cho rằng, Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương cần có các giải pháp đảm bảo đầy đủ nguồn cung với giá ổn định đối với nhóm hàng lương thực, thực phẩm. Bên cạnh đó, có kế hoạch và giải pháp đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Bộ Công Thương nắm bắt kịp thời giá xăng dầu thế giới, nâng cao năng lực và chất lượng dự báo, có giải pháp tổng thể bảo đảm đầy đủ nguồn cung, nâng cao năng lực dự trữ xăng dầu đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế. Đồng thời, dự báo, xây dựng kế hoạch, giải pháp để cung ứng đủ điện cho sản xuất và tiêu dùng trong bất kỳ hoàn cảnh nào.

Về việc điều chỉnh giá bán lẻ điện, tôi cho rằng Dự thảo của Bộ Công Thương (đang xin ý kiến các bộ, ngành để trình Chính phủ dự thảo Quyết định Quy định về cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân thay thế Quyết định số 24/2017/QĐ-TTg ngày 30/6/2017) đề xuất giảm thời gian điều chỉnh giá điện, trao quyền cho EVN điều chỉnh giá bán điện đối với biên độ giảm giá bán lẻ điện từ 1% trở lên, tăng giá bán lẻ điện từ 3% đến dưới 5% và trong khung giá là giải pháp sẽ giúp xoá bỏ bất cập về giá bán lẻ điện hiện nay, dần hướng giá điện vận hành theo cơ chế thị trường cạnh tranh, có tăng, có giảm. Vì vậy, EVN phải căn cứ vào giá thành sản xuất điện thực tế, hợp lý để quyết định tăng hay giảm giá bán lẻ điện.

Đồng thời, cần đánh giá kỹ tác động của việc tăng giá các hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước quản lý đối với lạm phát và tăng trưởng kinh tế để quyết định mức độ, thời điểm điều chỉnh phù hợp, đáp ứng mục tiêu kiểm soát lạm phát, giảm tác động đến đời sống của người dân. Một yếu tố quan trọng nữa là Chính phủ cần thực hiện chính sách tài khoá và tiền tệ linh hoạt, phù hợp, giữ ổn định vĩ mô.

Cùng với đó, cần thực hiện hiệu quả hoạt động truyền thông nhằm thông tin kịp thời, chính xác và rõ ràng về các chính sách, giải pháp chỉ đạo, điều hành của Chính phủ; loại bỏ và xử lý nghiêm các thông tin sai lệch về giá cả thị trường, không để xảy ra hiện tượng lạm phát do tâm lý từ thông tin sai lệch gây ra, nhất là giảm lạm phát kỳ vọng trước các chính sách, giải pháp tài khoá, tiền tệ và điều chỉnh lương.

Cộng đồng doanh nghiệp cần chuẩn bị đầy đủ các điều kiện đẩy mạnh sản xuất, kinh doanh, bảo đảm nguồn cung cho thị trường hàng hoá và dịch vụ. Chủ động cập nhật thông tin, dự báo chính xác động thái thị trường để nắm bắt cơ hội, giảm rủi ro trong bối cảnh tổng cầu thế giới còn yếu; rủi ro gián đoạn, đứt gãy chuỗi cung ứng, logistics vẫn còn…; tập trung đầu tư và chuyển sang sử dụng năng lượng tái tạo, qua đó cắt giảm chi phí do giá năng lượng tăng cao và giá tăng lợi nhuận trong dài hạn. Mặt khác, đầu tư về công nghệ, nhân sự và các lĩnh vực khác để nâng cao năng suất lao động, năng lực cạnh tranh, thúc đẩy tăng trưởng.

Xin cảm ơn ông!