Gỡ nút thắt tăng trưởng
	ADB: Suy giảm do Covid-19, nhưng tăng trưởng của Việt Nam vẫn nhất châu Á

Ảnh minh họa

Các kịch bản tăng trưởng theo VERP

Ngày 13/4/2020 VEPR đã tổ chức Tọa đàm trực tuyến "Công bố Báo cáo Kinh tế Vĩ mô Quý I/2020". Sau khi điểm lại những diễn biến và số liệu nổi bật của tình hình kinh tế Quý I, PGS.TS. Phạm Thế Anh, Kinh tế trưởng VEPR đã đề cập đến các kịch bản triển vọng kinh tế 2020 theo nghiên cứu của VEPR.

3 kịch bản kinh tế được xây dựng dựa trên các kịch bản về khả năng kiểm soát bệnh dịch trong nước và trên thế giới, với giả định đại dịch Covid-19 sẽ không bùng phát mạnh ở Việt Nam (như ở Vũ Hán, Trung Quốc) khiến chúng ta phải phong tỏa, bế quan tỏa cảng toàn bộ đất nước. Giả định này hàm nghĩa dịch bệnh sẽ dần được kiểm soát với các biện pháp của Chính phủ và kèm theo đó là các hoạt động của nền kinh tế cũng được nối lại và dần trở lại trạng thái bình thường.

Cụ thể ở Kịch bản 1 (Lạc quan), GDP có thể đạt tốc độ tăng trưởng 4,2%. Theo đó, bệnh dịch trong nước được khống chế hoàn toàn vào giữa tháng 5 và các hoạt động kinh tế dần trở lại bình thường kể từ thời gian đó. Trong khi đó, thế giới cũng bắt đầu nới dần các biện pháp phong tỏa. Tuy nhiên các hoạt động kinh tế, đặc biệt là trong lĩnh vực dịch vụ, vẫn còn dè dặt và chỉ dần hồi phục bắt đầu vào cuối Quý II/2020.

Ở kịch bản này, tác động xấu nhất của dịch Covid-19 rơi vào Quý II và nền kinh tế bắt đầu hồi phục vào nửa cuối Quý II. Bắt đầu từ Quý III tới hết năm, tăng trưởng của các ngành có thể quay trở lại mức tăng trưởng những năm gần đây.

Ở Kịch bản 2 (Trung tính), GDP có thể tăng ở mức 1,5%: Bệnh dịch trong nước kéo dài và chỉ được khống chế hoàn toàn vào nửa sau Quý III/2020. Trong thời gian này, thế giới tiếp tục các biện pháp giãn cách xã hội do sự tái phát của bệnh dịch ở nhiều trung tâm kinh tế tài chính quan trọng. Các hoạt động kinh tế trên thế giới chỉ dần trở lại bình thường bắt đầu vào cuối Quý III/2020.

Với Việt Nam, tác động xấu nhất của dịch Covid-19 rơi vào Quý II và Quý III, nền kinh tế bắt đầu hồi phục vào nửa cuối Quý III. Bắt đầu từ Quý IV tới hết năm, tăng trưởng của các ngành có thể quay trở lại mức tăng trưởng của những năm gần đây.

Ở Kịch bản 3 (Bi quan), GDP có thể trải qua tăng trưởng âm -1%. Theo kịch bản này, dịch bệnh trong nước kéo dài và chỉ được khống chế hoàn toàn vào nửa sau Quý IV/2020. Trong thời gian này, thế giới tiếp tục các biện pháp giãn cách xã hội do sự tái phát của bệnh dịch ở nhiều trung tâm kinh tế tài chính quan trọng. Các hoạt động kinh tế trên thế giới chỉ dần trở lại bình thường bắt đầu vào cuối Quý IV/2020.

Tại Việt Nam, tác động xấu của Covid-19 kéo dài tới tận Quý IV, nền kinh tế bắt đầu hồi phục vào nửa cuối Quý IV/2020. Nền kinh tế chỉ có thể trở lại mức tăng trưởng của những năm gần đây một khi thế giới khống chế được bệnh dịch.

Báo cáo của VEPR cũng lưu ý, trong bất kỳ kịch bản nào thì vào thời kỳ hậu Covid-19 ở Việt Nam, sự phục hồi hoàn toàn của nhiều ngành như hàng không, du lịch hay thời trang xuất khẩu sẽ gặp nhiều khó khăn và kéo dài cho tới khi thế giới hoàn toàn kiểm soát được bệnh dịch.

Trong ngắn hạn, chi tiêu của khu vực công có thể bù đắp được những khó khăn trên nhưng trong dài hạn là không thể. Do vậy, triển vọng kinh tế Việt Nam những năm sau phụ thuộc nhiều vào việc phát triển thành công vác-xin hoặc thuốc đặc trị trên thế giới.

Các chuyên gia của VEPR cũng cho rằng, con số tăng trưởng GDP sẽ không phản ánh được hết những khó khăn thật sự của nền kinh tế do không phản ánh được đầy đủ khu vực phi chính thức vốn bị ảnh hưởng nặng nề hơn hẳn so với những đợt suy thoái trước đây.

Khuyến nghị chính sách

Trong bối cảnh dịch bệnh hiện nay, cần xây dựng các kịch bản ứng phó chính sách khác nhau đối với các cấp độ về bệnh dịch (chia thành các cấp độ chính sách “hỗ trợ” và “cứu trợ”).

Trong mọi hoàn cảnh phải tạo điều kiện tốt nhất cho các doanh nghiệp còn có khả năng hoạt động (có phương án thích ứng vừa sản xuất vừa phòng chống dịch bệnh; tránh ngăn sông cấm chợ một cách cực đoan như xuất hiện ở một số địa phương thời gian vừa qua…), đặt nhiệm vụ phát triển kinh tế cần phải song hành với phòng chống dịch bệnh và nên có các phương án vận hành kinh tế, sản xuất thích ứng trong trong mọi bối cảnh của bệnh dịch.

Do khu vực kinh tế phi chính thức đang chịu ảnh hưởng nặng nề của dịch bệnh hơn hẳn các cuộc khủng hoảng kinh tế trước đây nên cần dành ưu tiên thực hiện các chính sách an sinh xã hội trong trợ cấp cho người nghèo, cá nhân và hộ kinh doanh bị mất kế sinh nhai cũng như chi trả bảo hiểm thất nghiệp và hỗ trợ nhanh chóng cho người lao động bị tạm thời ngưng việc.

Đối với nhóm doanh nghiệp bị ngưng hoạt động, cần khoanh/ngưng các chi phí tài chính (khoanh nợ/lãi, tiền thuê đất). Sau khi bệnh dịch qua đi, nếu còn hoạt động trở lại mới khuyến khích tín dụng. Chính sách giãn hay thậm chí là miễn các loại thuế không có tác dụng với nhóm doanh nghiệp này.

Đối với nhóm các doanh nghiệp bị ảnh hưởng nhưng còn hoạt động, cần có tiêu chí phân loại mức độ chịu ảnh hưởng và hưởng hỗ trợ. Sau đó, có thể thực hiện các biện pháp hoãn, miễn đóng BHXH, tiền thuê đất, lãi vay, giãn thu thuế VAT… Chúng ta cũng có thể ưu đãi vốn vay nhưng phải đảm bảo phương án kinh doanh khả thi để tránh nợ xấu.

Đối với nhóm các doanh nghiệp ít hoặc không bị ảnh hưởng, hoặc có hướng chuyển đổi hiệu quả, cần xác định đây là nhóm gánh đỡ cho cả nền kinh tế trong năm nay nên phải hết sức tạo điều kiện về môi trường thể chế và chính sách ngành.

Ưu tiên quan trọng khác là thúc đẩy đầu tư công đi kèm tiết kiệm chi thường xuyên. Theo đó, cần đẩy nhanh thực hiện các dự án hạ tầng đã được phê duyệt, đã nằm trong kế hoạch ngân sách. Đi kèm với đó là cắt giảm, tiết kiệm chi thường xuyên tối thiểu 10% ở tất cả các Bộ ngành, tỉnh thành.